Көлбеу жазықтық. Механиканың алтын ережесі

Тақырыбы:   Көлбеу   жазықтық.

Механиканың алтын ережесі

                 I  кезең . Ұйымдастыру кезеңі   
 

«Көпір

тапсырмалары «

                Сұрақтарға  жауап  бер

1.Күш моменті дегеніміз не?

Жауабы: Түсетін күштің өз күшінің  иініне  көбейтіндісі  күш  моменті деп аталады?

M = F·d.

2.Иінді таразылардың жұмыс істеу принципі  қандай шартқа негізділген.

Жауабы:  Айналатын дененің тепе-теңдік шартына негізделген 

3.   Айналатын  дененің  тепе-теңдік шарты бойынша негізделген теңдік?

Жауабы:                  =   

ІІ кезең.(топтық жұмыс)

 Жаңа тақырыпты өз бетіңмен меңгеріп  көр.

Теориясы: “Білу

(Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді? )

                          Сұрақтарға жауап бер

1.Күштен ұтыс беретін жай механизмнің  бір түріне нені жатқызуға болады?

  Жауабы:  Көлбеу  жазықтық.

2.Энергияның  сақталу заңын пайдаланып, көлбеу жазықтықтың    жәрдемімен  қандай  шаманы  анықтауға болады?

Жауабы: Жасалынған  жұмысты.

3. Денені көлбеу жазықтықтың  бойымен  жылжытқанда  тарту күшінің істейтін жұмысы неге тең?

Жауабы:      A = F · L

Теориясы:

“Түсіну”

(Неге? Себебі? Неліктен?)

Сұраққа жауап бер. Бос нүктенің орнына тиісті сөздерді қой.

Дене бір  қалыпты  қозғалатын  болғандықтан, тарту  күшінің  бұл  жұмысы тек  дененің  потенциалдық  энергиясын  өзгертуге  жұмсалады. Себебі:

A= F·L= Еп2  — Е п1 = mgh;    яғни F·L = mgh;      P= mg ескерсек  F·L= P·h ;   ;

Теориясы: “Талдау”

(Салыстыр Айырмашылығы неде?)

                               Салыстыр.                            

Жай механизимді пайдаланыпКүштенЖолдан
Көлбеу жазықтықҰтамыз Ұтыламыз

 

Жай механизімдердің барлық түрлеріне ортақ қағида?

Жауабы:  Механиканың алтын ережесі.

Теориясы:

“Жинақтау”

(қорытынды шығар, сызба сөзжұмбақ)

    Бос нүктенің орнына тиісті сөздерді қой.       

 

1)               Механиканың алтын ережесі

 

 

Күштен   қанша есе ұтсақ, жолдан сонша есе ұтыламыз

2)  Күштің істелген жұмысы?

A= F·L ;          F 1 L1   = F2 L2      =  ;

Практикасы

“Қолдану”

(қарапайым тапсырмалар беру)

Тапсырманы орында.                                                                                                             Сіздің қолыңызда көлбеу жазықтық пен сызғыш бар.Осы құралдарды пайдалана отырып көлбеу жазықтың күштен неше есе ұтыс беретінін есептеңіз.

Жауабы:                                                                                           L

 

h

Көлбеу жазықтық үшін «механиканың алтын ережесі » былай жазылады:    =                   h-биіктік, L-ұзындық  яғни,  биіктік пен ұзындықты өлшей отырып, олардың қатынасы арқылы күштен неше есе ұтыс алуға болатынын табамыз.

Практикасы

“Баға беру”

(Сен қалай ойлайсын? Не істер едің?)

               Тапсырманы орында.

1.Төменде келтірілген жағдайлардың қайсысында жұмыс істелінбейді,себебін түсіндір.Сен қалай ойлайсың?

а) жүкті жұмысшы көлбеу жазықтықта ұстап тұр,

ә) автомобиль  жолмен  қозғалып  келеді

б) ғарыш  кемесі  инерциямен  қозғалып келеді.

в)  жүк  жіпке ілулі тұр.

Менің ойымша:

Жұмыс істелінуі үшін денеге күштің  әсер етуі  және дененің орын ауыстырылуы қажет.  Ендеше  а  және  в  жағдайларда  күш әрекет етеді,  бірақ  дене  орын ауыстырмайды,яғни жұмыс істемейді. Ал  б)  жағдайында  денеге күш әрекет етпейді, бірақ дене орын ауыстырады, жұмыс істемейді.

             ІІІ бағалау кезеңі (жеке жұмысы)
Теориясы:

“Білу” (Кім? Не? Қашан? Не істеді?)

          Тест сұрақтарына жауап бер.

1.  Жұмыс  қандай  шама?   

       А) векторлық          ә) скаляр             с) дұрыс жауабы жок

2.Механиканың алтын ережесін көрсет

       А) Күштен қанша есе ұтсақ, жолдан сонша есе ұтамыз.

Ә) жолдан қанша  есе  ұтсақ, күштен  сонша  есе  ұтыламыз

В) жұрыс  жауабы  жоқ

3.Пайдалы жұмыс неге тең?

А) F·L            ә) P·h                 Б) F·S           В)   P·L

Практикасы “Қолдану”      жоғарыдағы қарапайым тапсырма үлгісінде болу керек)Берілген сұраққа жауап бере отырып, бос орындарға тиісті сөздерді қой.

Егер белгілі бір мөлшердегі газдың көлемін ұлғайтсақ  немесе  кішірейтсек,  оның тығыздығы қалай өзгереді?.  Қысымының өзгерісі қандай болады?

Жауабы: Көлем   ұлғайғанда  тығыздық  азаяды, қысым да азаяды, көлем кішірейгенде  тығыздықта,  қысым да  артады.

2 – деңгей (5балл+4балл=9 балл)
Теориясы: “Түсіну”

(Неге? Себебі. Неліктен?)

Тапсырманы орындай отырып бос нүктенің орына тиісті сөздерді қой

1. Екі адам өзеннен өтуі керек, біреуі сол жағадан оңға, екіншісі керісінше.Екі жағада да тақтайлар бар, бірақ олардың әрқайсысы  жағалардың арақашықтығынан аздап  кем. Бір жағадан екінші жағаға өте алатын тәсіл ұсыныңдар.

 

 

 

 

 

 

 

 
Жауабы:  Суретте көрсетілгендей ,оң  жағадағы  адам  тақтайды жағадан аз ғана шығарып, ұзын шетінің үстін басып тұрады, сол жағадағы адам өз тақтайын, тақтайдың  шетіне жеткізіп тастайды. Әр тақтайдың шеті сол жағада қалады. Бірінші сол жағадағы адам өтеді де,  оң  жағадағы тақтайдың шетін басып тұрады, содан кейін оң жағадағы адам өзеннен өтеді.

2.Күнделікті тұрмыста , практикада байқалатын жағдай : көлбеу жазықтықтың   ұзындығы  қысқарған сайын жүкті көтеру үшін көбірек күш жұмсауға тура келеді.Себебі неде?

Жауабы: көлбеу жазықтықтың ұзындығын қысқарта отырып, жолдан ұтамыз.Ал, «механиканың алтын ережесі» бойынша жолдан  қанша  ұтсақ, күштен сонша есе ұтыламыз, яғни көбірек күш жұмсауға тура келеді.

Теориясы: “Талдау”

(Салыстыр

Айырмаылығы  неде?)

Иіндік механ

 =  алтын ережесі ,        L1-жұмыс күшінің иіні,                L2-ауырлық күшінің иіні

Ұқсастық пен даралық көлбеу жазықтық  пен иіндікті сиппатайтын шамаларды формуллаларды ортақ заңдылықтады анықтап диаграмманы толтыр.

Көлбеу жазықтық

=                                     h- биіктік,                               L- ұзындық

 

 

 

 

 

Практикасы

“Қолдану”

(өзгертілген жағдайдағы тапсырмалар)

                                      Есепті   шыгар

1) Күштен 3 есе ұтыс беретін көлбеу жазықтықтың сызбасын салыңыз

Бер:

=3

L-?  =   ;    Егер    =3 болса, =    яғни    L=  3h ;

 

Жауабы:  Көлбеу  жазықтың  ұзындығы  биіктігінен 3 есе артық болуы керек.

                                                                                                                     

 

                                                                                 L=  3h

һ

 

 

3 деңгей (9балл+3балл=12балл)
Теориясы:

Жинақтау

(қорытынды  шығар, сызба сөзжұмбақ)

 

Cөзжұмбақты шеш.

м
е
д
и
х
р
А

 

к
б
л
о

 

м
е
н
т
а
р
и
п
и
д
а
у
б
л
к
ө
і
и
д
і
к
е
р
м

 

 

 

 

 
1. Жерді  төңкермекші  болған  грек   ғалымы  (Архимед)

2.Шетінде  науасы  бар  дөңгелек  тегершік  (блок)

3.Жай механизмдерді көп қолдана отырып,  салынған алып құрылыс  (пирамида)

4………………..  жазықтық   (көлбеу)

5. Жерді төңкеру үшін пайдаланатын жай механизмнің түрі (иіндік)

6.Ұзындықтың өлшем бірлігі (метр)

Практикасы “Баға  беру”                      (Сен қалай ойлайсын? Не істер едің?)

 

Екі  жағдай  бойынша  берілген есепті шығар.

Массасы 15 кг жүкті 2 м биіктікке көтереді.Тап осындай массасы бар жүкті көлбеу жазықтық бойымен F күшін жұмсай отырып тартады. Екі жағдайдағы жүктің жүріп өткен  жолын салыстырыңдар және  істелген жұмыстарды есептеңдер.    (Үйкеліс күшін ескермеуге  болады).

Бер:                            шешуі:

m= h=2 м                    1. Бірінші жағдайда жүк  h=2 м биікт көтеріледі, яғни жүріп өткен  L=6 м                                                       жолы 2м.

Fүйк=0                   2.Екінші жағдайда жүк көлбеу жазықтықбойымен   L=6 м жол жүреді,                                яғни өтен жолы 6м.

Т\к:  А1; А2

=?            3. =  =3 яғни көлбеу жазықтықты пайдаланғанда 3 есе артық жол                                  жүреді

 

2)А1=Fа·h ; Fа =m=15 кг·9,8Н\кг=150 Н

А2=F·L

 

Механиканың  алтын ережесі бойынша :

=   ;  F= =  = 50н

А1= 150 Н ·2 м =300Дж

А2=50 Н ·6 м =300Дж

Жауабы: = 3 ;  А1  = А2=300Дж