Сүйекті балықтардың құрылысы және тіршілік әрекеті.

7 сынып. Биология .

Сабақтың тақырыбы: Сүйекті балықтардың құрылысы және тіршілік әрекеті.

Сабақтың мақсаты:

  1. Балықтардың сыртқы және ішкі ортасымен, олардың сулы ортада тіршілік етуіне байланысты биологиялық ерекшеліктерімен таныстыру. Сыртқы құрылыс ерекшеліктеріне қарап, шеміршекті және сүйекті балықтарды бірінен – бірін ажырата білуге үйрету.
  2. Оқушылардың шығармашылық және танымдық қабілеттерін ой – өрісін дамыту.
  3. Жануарларды қорғауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа материалды игеру, топпен жұмыс.

Сабақтың әдісі:зерттеу, кубизм әдісі.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, микроскоп, микропрепарат, сазан балығы, сазанның сыртқы және ішкі құрылысы.

Сабақтың барысы:

  1. Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпты 4 топқа бөлеміз.

І топ — шеміршекті балықтар.

ІІ топ – сүйекті балықтар.

ІІІ топ – бекіре балықтар.

ІV топ – албырт балықтар.

  1. Үй тапсырмасын сұрау. «Ой қозғау»

 

Үй тапсырмасына сұрақтар:

  • Омыртқалы жануарардегеніміз не? Олар қай типке жатады және неліктен?
  • Балықтарды неге бассүйектілер тип тармағына жатқызады? Балықтардың қандай класстарын білесің?
  • Шеміршекті балықтар классына жататын балықтардың құрылыснда қандай ерекшеліктер болады?
  • Акула туралы не айтуға болады? Акулалар отряды қай классқа жатқызылады?
  • Шеміршекті балықтардың акулалар отрядынан басқа қандай отрядын білесің?
  • Тұтас қанатыларың тіршілігі туралы баянда.
  • Шеміршектілер отрядына жататын балықтардың тіршілік әрекетін салыстырып оларға тән ерекшеліктерді анықтаңдар.

Көздері бар, қабағы жоқ,

Әсте кірпік қақпайды.

Ол қай жануар суға салсаң,

Тұншықпайды батпайды.

  1. Жаңа сабақ. Кубизм әдісі.

І топ:

  • Сазанның тіршілігі және ққрылысы
  • Жүзбеқанаттары
  • Қаңқасы
1Дене тұрқы бөліміБас, тұлға, құйрық
2Тері жамылғыТері қаптап, теріге қабыршақтар қаптайды
3Бас бөлімдері орналасқан мүшелер2 көз, ауыз, 2 танау тесігі,  екі жұп мұрт өсуі
4ЖүзбеқанаттарыЖұп: көкірек,құрсақ. Дара: арқа, құйрық, аналь.
5ҚанқасыБассүйек, жүзбеқанат сүйектерінен, омыртқа жотасы, тұлға, құйрық.

ІІ топ:

  • Бұлшықеттері
  • Қоректенуі
  • Торсылдақ
1Ас қорыту мүшелеріАуыз->жұтқыншақ->қарын->өңеш->бауыр, ұйқыбезі->ішек->аналь тесігі
2ТорсылдақДыбыс резенаторы, суда жүзгіштікті реттейді
3Тыныс алу мүшелеріжелбезек
4БұлшықеттеріЕркін қимылдатады

ІІІ топ: сазан балығының

  • Қан айналымы
  • Зәр шығару
  • Жүйке жүйесі
1Қан айналымы мүшелеріТұйық, бір қанайналым шеңбері. Жүректе тек күретамыр қаны болады.
2Зәр шығарумүшелеріБүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі
3Жүйке жүйесіМиы қарапайым әрі кіші. Миы 5 бөлімнен тұрады.

ІV топ: балықтың :

  • Сезім мүшелері
  • Рефлекстер
  • Көбеюі мен дамуы
1Сезім мүшелеріКөз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір сызығы
2РефлекстерШартты, шартсыз
3Көбеюі мен дамуыУылдырық-дернәсіл-шабақ-балық

Шығармашылық жұмыс. «Ой толғаныс»

  • Балықтардың ұрпағына қамқорлық жасау;
  • Балықтардың халық шаруашылығыдағы маңызы;
  • Балық байлығын молайтужәне қорғау.

Партаның үстінде үлестірілмелер жатады. Оқушы мәтінмен таныс, таныс еместігі жайлы белгі  қояды. «+»-таныс мәлемет, «?»- сұрақ болады, «!»- жаңа мәлемет

 

Мәтіні    Белгі
1Балықтың 20000 түрі бар,  олартек суда тіршілік етеді 
27 отряды бар:

·                    Латимерия тәрізділер

·                    Бекіре тәрізділер

·                    Сетініктер тәрізділер

·                    Көзауықтар тәрізділер

·                    Албырт тәрізділер

·                    Тұқым тәрізділер

 
3Денесін тегіс тері қаптап жатады, теріге қабыршақтармен қапталған 
4Көбісіуылдырық шашады, сырттай ұрықтанады, тікелей шабақтайтын түрлері бар. 
5жүрегі 2 бөліктен(құлақша мен қарынша) , тұйық қанайналым шеңбері бар. 
6Миы 5 бөліктен тұрады 
7Тынысалу мүшесі – желбезек 
8Зәр шығаруы: Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі 
9Екі көзі арқылы көреді, екі танау тесіктері арқылы иісті сезеді, сипап сезу мүшесі- мұрт,есту мүшесі бассүйектің ішкі жағында, бүйір сызықпен сезеді 

                    

 

 

 

Жинақтау жүйесі

 

 Шеміршекті балықтарСүйекті балықтар
Түр саны75020000
Қаңқасы  ШеміршектіСүйекті
Мекен ортасыТеңіздер, мұхиттарТеңіздер, мұхиттар, тұщы су
Желбезек 5-7 жұп4 жұп
Саңылауы   
Желбезек қақпағыжоқбар
Бүйір сызығыбарбар
Қабыршықтар плакоидтықГаноидтық, космоидтық, циклоидтық, стеноидтық
Жүрек 2 қуысты: 1 қарынша, 1 құлақша2 қуысты: 1 қарынша, 1 құлақша
Зәр шығаруБүйрек->несепағар->клоакаБүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі
Жүйке жүйесіЖақсы дамыған. Миы: алдыңғы, аралық, ортаңғы, мишық, сопақшаМиы қарапайым әрі кіші. Миы 5 бөлімнен тұрады.
Сезім мүшесіИіссезу мүшесіжақсы дамыған, есту мүшесі – ішкі құлақКөз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір сызығы
Көбеюі Дара жынысты, ұрықтану әдісіУылдырық-дернәсіл-шабақ-балық
Қанайналымы Тұйық, бір қанайналым шеңбері. Жүректе тек күретамыр қаны болады.Тұйық, бір қанайналым шеңбері. Жүректе тек күретамыр қаны болады.
Өкілдерге жіктелуі Акулалар, тұтасқанаттыларБекіре, албырт, тұқы, камбала, трескала

Сәйкестігін тап:

1Ас қорыту мүшелеріА.Желбезек
2Қан айналымы мүшелеріБ.2 бөлікті жүрек, көктамыр, салатамыр
3Тыныс алу мүшелеріВ.Ауыз->жұтқыншақ->қарын->өңеш->бауыр, ұйқыбезі->ішек->аналь тесігі
4Зәр шығару мүшелеріГ.Көз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір сызығы
5Жүйке жүйесіД.Уылдырық-дернәсіл-шабақ-балық
6Сезім мүшесіЖ.: Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі
7КөбеюіИ.Миы 5 бөлімнен тұрады. алдыңғы, аралық, ортаңғы, мишық, сопақша

 

Зерханалық жұмыс.Сазан балығының сыртқы және ішкі құрылысын қарау.

Керекті құралдар:сазан балығы әр партада біреу,микроскоп,скальпел,салфетка,микропрепарат,әр оқушыда ақ халат және перчатка.(з\ж-тың барысы кітапта)

Мақсаты:Сазанның сыртқы және ішкі құрылысын зерттеп білу.

Жауаптары: 1-в. 2-б. 3-а. 4-ж. 5-и. 6- г. 7-д

Үйге §52 оқу. Балықтар түрінің сан алуандығы. Сүйекті балықтар классының отрядтары. Реферат жазу