Тәрбие сағаты Әбіш Кекілбайұлы – қаламгер,қайраткер, саясаткер.
Тәрбие сағаты
Әбіш Кекілбайұлы – қаламгер,қайраткер, саясаткер.
Маңғыстау облысы
Бейнеу ауданы
Опорный орта мектебі
Математика пәні мұғалімі
10 А сынып жетекшісі
Тоқсанова Зоя Қармысқызы
Тәрбие сағатының мақсаты : Көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Қазақстанның халық жазушысы , мемлекеттік сыйлықтың иегері , «Түркі дүниесіне қызмет» халықаралық сыйлығының лауреаты , сенатор Әбіш Кекілбайұлының қаламгерлігі , қайраткерлігі, саясаткерлігі туралы оқушыларға кеңірек таныстыру.
Тәрбиелілігі: Әйгілі сөз зергерінің замандастары, достары , әріптестері, іні – қарындастарының әр жылдардағы жазылған , газет – журналдарда жарық көрген ой – толғамдары , ыстық лебіздерін бере отырып , оқушыларды ұлтжандылыққа , сыйластыққа , адамгершілікке, мейірімділікке тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Жазушының «Елең – алаң», «Үркер» романдары бойынша плакаттар, жазушының өмірінен сурет – шежіре интерактивті тақтамен слайд арқылы көрсету.
Мұғалім сөзі : Тылсым тарихын балбал тастарға мүсіндеген , рухани әлемін зергерлік әшекейлеріне күміспен күптеп , күйлерінің күмбірімен көмкеріп , жырларымен жиектеген , өткені өнегелі , бүгіні бай да , баянды , келешегі көңілге шалқар шабыт ұялататын , 362 әулие мен Пір Бекет атаның рухымен тыныстап жатқан Киелі Маңғыстау топырағында дүниеге келген Әбіш аға Кекілбайұлына арналған тәрбие сағатына қош келдіңіздер!
Осы бір қасиетті топырақ , киелі жерде дүниеге келіп , қалың қазақтың қамын жеп , алаштың ардағына айналған ұлы тұлғалар әрине , аз емес. Оларды дәл қазір түгендеп тауыса алмасымыз хақ. Бірақ олардың еңбегіне ілтипат , рухына тағзым етіп отыру ұрпақ парызы.
Қазақстанның халық жазушысы Әбіш Кекілбайұлы осыдан он жыл бұрын Ақтауда туғанына 60 жыл толуына арналған салтанатты жиында : «Алпысқа жеткен адам да алыстан келе жатқан жолаушы ғой. Жол үстінде талай қуанып ,талай құлазиды екен. Сондайда бала – шағасының тілегіне қосып , сенің тілегіңді де тілесе отыратын ақ пейіл ата қауымның барлығы – Құдайдан кейінгі қуатың екен. Бұны мен ешқашан естен шығармақ емеспін. Тұрғанда тәубама , жатқанда кәлимаға қосып келемін . Шырғалаң ғасырды да таусып келеміз. Пікір ете білсек , талай шыңырауға бойлаппыз. Шүкір ете білсек , талай шыңға өрмелеппіз. Жарығы таусылмаған жанға бақыттымын деп қомдану тасырлық , бақытсызбын деп мұңаю пақырлық шығар. Мен де бүгін жер ортасынан асқанда бабаларымыз айтқандай «Жаратқан ием , осы бергеніңе тәуба! десек ерсі болмас. Бұл үшін әуелі Тәңірге, сосын ел – халқыма қарыздармын» дегені барды. Сол ел – халқы, зайырлы замандастары , ізгі ниетті іні – қарындастары 2009 жылды «Кекілбаевтің жылы» деп атап , сан қырлы суреткер жайлы әсерлі әңгімелер мен ән – жырларды жариялау , ел төрінде сый – құрмет көрсетуді бастап кетті. Маңызды да ғибратты іс – шараларға толы мерей той бағдарламасы туған топырағы киелі Маңғыстау жерінде жиналған аса сыйлы қонақтар мен ел – халқының еңсесін көтерді. Дүбірлі той әсем Ақтауда бастау алып , Оңды ауылында әдемі жалғасты.
«Меніңше, бұл жиын халыққа , соның ішінде желкілдеп өсіп келе жатқан жас ұрпаққа керек. Өйткені туған халқының екі ғасыр тоғысында өмір сүрген ұрпағының тағдыр тауқыметі мен жан сырын көркем тілмен өрнектеуді өмірлік мұрат тұтқан , шығармашылық пен мемлекеттік қызметтің тізгінін тең ұстаған өз заманының зор тұлғасы Әбіш аға Кекілбайұлының шығармашылық лабораториясы мен ғұмырнамасы кімге болса да тағылымды мектеп болары анық» — деген болатын , осы жиында оның таланты мен адамгершілік қасиеттерін аса жоғары бағалап , ерекше құрметтейтін ұзеңгілес інісі Маңғыстау облысының әкімі Қырымбек Елеуұлы Көшербаев .
Әбіш Кекілбайұлының өмірбаяны .
І бөлім . «Ғұлама тұлға , ғибратты ғұмыр»
Арай : Әбіш аға – ең алдымен сөз зергері , қаламгер. Оның қаламгерлігі туралы қазақ әдебиетінің алып бәйтерегі Мұхтар Әуезовтан бастап , талайлар орынды бағасын бергені белгілі. Жұмекен Нажмеденов айтқандай Әбіш «екі кеме емес , үш кеменің» басын ұстаған қаламгер.
Айгерім: Сонау соғыс жылдарының сұрапылы мен ауыртпалығын арқалаған жас буынға қазақ әбебиетінің көшін тіктеп , кемеріне келтіріп , әлем әдебиетіненлайықты орын алу миссиясы бұйырды . Бұл аманатты адал атқарған сол буынның басында тұрған бір кездегі бала Әбішті қазіргі қазақ әдебиетінің бұйда ұстар көш басшысы , көрнекті тұлғасы һәм ақсақалы деп білетін кез келді. Біз бұл тұжырыммен әдеттегідей тайталасып жатқан күннің өзінде , оны әлемдік әдеби орта дәл осылай мойындап , әлдеқашан бекітіп қойған. Дүниежүзілік 100 ойшыл – қаламгерлердің қатарында Әбіш Кекілбайұлы есімінің тұрғандығы осыған дәлел.
ІІ. «Әбіш Кекілбайұлы – күрескер тұлға!»
Болат: Нағыз жазушы – тек қалам тартқан сөз шебері емес , ол өз халқының бақыты жолында әр шығармасы арқылы майданға түсетін күрескер!
Сократ, Платон , Диоген , Байрон , Шелли , Сырым , Махамбет , Абай ,Ахмет , Мұхтар … . Елінің азаттығы жолындағы майданның дәл ортасынан табылған есімдердің тізімін шексіз жалғай беруге болады. Бұл тізімге Әбіш Кекілбайұлының да атын бүгінгі тарих батыл жаза алады. Оның өлген мұраларымызды тірілтіп , өшкен шырақтарымызды қайта жаққан қайраткерлігін былай қойғанда , қазақ қоғамындағы аса күрделі сәттерде жанын шүберекке түйіп , әділет үшін тәуекелге барған тұстарын қалайша бүгіп қалмақпыз?!
Ел тәуелсіздігі талқыға түскен шақтарда әміршіл жүйенің мінберінде тұрып , Версальд келісімі, Атлант хартиясынан бастап , Беловежье келісіміне дейінгі халықаралық хұқықтық актілерді алға тарту , сол арқылы Қазақстан Тәуелсіздігін негіздеу – нағыз сарабдал саясаткерліктің көрінісі емес пе?!
Маржан: Жазушы Әбіш Кекілбайұлының қаламынан туындаған шығармалар әдебиетіміздің ортақ игілігі болса оның мемлекеттік қызметтегі , жалпы қоғамдағы әр іс — әрекеті – халықтың ортақ игілігіне айналып отырғаны шындық.
Шығармашылық адамының мемлекет басқару ісіне , билікке араласуы төтенше құбылыс емес. Аристотель , Сенека , Макиавелли , Науаи , Ұлықбек , Гете , Абай , Байтұрсынов , Сейфуллин … . Бұлардың бәрі де заманында биліктің тізгінін қаламмен қатар ұстап , атқа мінген кісілер. Ізгілікті ұйымдастырушылық іскерлікпен , сезімталдықты саяси алғырлықпен ұштастыра білген қазіргі заманғы қайраткерлердің пірі Әбіш аға қазақ мемлекеті шаңырақ көтерген шақта аса жауапты биіктерден көрінді. Парламент жұмысына жетекшілік етті , Мемлекеттік хатшы , Президент Кеңесшісі болды , қазір Елбасының жарлығымен тағайындалатын Парламент Депутаттарының қатарында.
Бақыт: Азаттықтың арайында , тәй – тәй басқан Тәуелсіздіктің әр қадамына сүйсінетін , елдің тізгінін қолына алған Елбасына тірек болатын азаматтар қажет еді. Конфуций , Вольтер , Тоныкөк , Қорқыт , Асанқайғы , Жиембет , Бұқар секілді , хан алдында халыққа жаны ашып , халық алдында ханға жаны ашып сөйлейтін кеңес иесі болу да Әбіш Кекілбайұлының еншісіне жазылды.
ІІІ. «Әбіш Кекілбайұлы – көрнекті қоғам қайраткері!»
Айзада: Жер жарылып , су аққан сонау ықылым заманнан бастап күні бүгінге дейінгі адамзат тіршілігін санасына сыйдыруға ұмтылу , бүгін мен болашақтың жарасымына жан дүниесін арнау – ғаламдық деңгейі , адамзаттық адамзаттық масштабы емес деп кім айта алады?! Тілдік ,этносаралық , конфессиярлық , мәдениетаралық үйлесім мен ұлттық , мемлекеттік , адамзаттық құндылықтарды тану , құрметтеу сол арқылы дүниежүзілік жарасымның гуманистік құндылықтарын уағыздау – шын мәніндегі адам баласының ең басты мұраты емес пе?!
Мәңгілік өмірді аңсаған – Қорқыт … , ажалдың алдын алған – Қожа Ахмет Яссауи .., Жерұйықты іздеген – Асанқайғы .., халқының кемелдігін аңсаған – Абай .., Тәуелсіздік жолында дүниені тәрк еткен Алаш арыстары , елін әлемдік өркениетке жетелеген Мұхтар Әуезов .., әдебиетпен әлемге әділет тілеген — Әбіш! Барлығы да АДАМДЫҚТЫҢ АБЗАЛ МҰРАТТАРЫНА АДАЛ ҚЫЗМЕТ ЕТУШІЛЕР!
Сымбат: Осыдан 30 – 40 мың жыл бұрынғы алғашқы қауым тұрақтарын , тас индустриясын , ежелгі металлургия жұрнақтары , әскери бекіністер мен керуен сарайлар , шөл даладағы шыңырау құдықтар , балбалдар , құлпытастар , сағаналар , кесенелер , көне шығырдан бастап атом электр станциясына дейін , шақпақ тастар тамашалағысы келгендер болса , тағы да Маңғыстауға келсін !..
…Евразияның ең терең жері … Күллі планетаның Өлі теңізден кейінгі ең терең екінші кіндігі … Мұхит деңгейінен 132 метр төмен жатқан атақты Қарақия ойпаты … Сірә , Әбіш Кекілбайұлына біткен тереңдіктің табиғаттағы символы осы болар. Бір кездегі палеомұхит – Тетис , кейін Хазар , бүгінгі Қазақстан үшін алапат экономикалық мүмкіндіктер айдынына айналған – Каспий теңізі …Бәлкім Әбіш ағаға біткен шалқар шабыт , толағай талант – осы теңіздің жойқын толқындарына тартқаннан болар.
ІҮ. « Замандастары мен әріптестерінің ой – толғамдары , игі лебіздері»
Інжу: Кекілбаевті біздің қазақ оқушысы , қазақ қоғамы ең алдымен ақын , жазушы ретінде таныды. Кекілбаев толғанса – роман , көсілсе – көсемсөз туады. Өндіріп , өнімді жазатын суреткер. Туындыларының көрнісі көркемділігімен , кейіпкер бейнелері шежірелі шешендігімен , оқиғасы тарихи деректілігімен қатар өріліп , астарлы сөз , ой дариясының тұңғиығына шомылдырады. «Күй» , «Шыңырау» , «Ханша дария хикаясы» деген Әбіштің сол кездегі шығармалары оқушылардың дүниетанымына жаңа бір рухани серпіліс берген – ді. Таяуда ғана жарыққа шыққан Әбіштің 25 жасында жазған «Күй» повесі бойынша түсірілген «Кек» фильімін бүгінгі көрермендер де түсініп , жылы қабылдады.
Интертақта арқылы «Кек» фильмінен үзінді көрсету.
Тастемір: Әбіштің естен кетпейтін тағы бір тарихи танымдық , шежірелік лекциялары 1992 жылдың жазында Маңғыстау жерінде өткізіліп еді. Әбіш ол кезде Жоғарғы Кеңестің Мәдениет , тарихи ескерткіштерді қорғау жөніндегі комитеттің төрағасы. Комитеттің көшпелі мәжілісі өтті. Комитет мәжілісіне 50 – 60 адам , ғалымдар , өнер , мәдениет қайраткерлері қатынасты. Аңыз бен ақиқатқа толы Маңғыстаудың Үстірті мен Ойпаңында бір жұма жер аралап жүріп , Әбіштің лекцияларын тыңдадық. Бұл – теңдесі жоқ тарих, ел тану , жер танудың ғажап сабақтары болды. Әбекең төгілді. Әсерімізді әлі күнге сөзбен айтып жеткізе алмаспыз. Әбіштің Ұлы даладағы лекциялары туралы Герольд Бельгер тамаша очерктер жазды. Өзі де ғұлама ғалым , Маңғыстауды аз білмеитін академик, марқұм Зейнолла Қабдолов риза болғанын «Мен Әбішті оқыттым деп айтуға бата алмай тұрмын , ойпырмай , бұл не деген білім?! , — деп таңғалғанын жасыра алмады. Мырзатай Жолдасбеков «Маңғыстауда ежелден 362 әулие бар еді, 363 – ші әулие Әбіш Кекілбаев шығар» , — деді. Ол сөздер Әбіштің біліміне риза болғандықтан айтылған сөздер.
Интернет арқылы «Әбіш Кекілбаев» сайтынан алынған облстық «Қазақстан – Ақтау» телеарнасының журналисі Бақтыбай Жайлаудың «Сұрағандарың сөз болса» ғылыми – танымдық бағдарламысынан Әбіш Кекілбайұлымен кездесуінен үзінді.
Ү. «Айтары мол , сырға толы сұхбаттар»
Әлия Бөпежанова «Әбіштің анасы» (Айсәуле әжемен сұхбат( көрніс көрсету.
ҮІ. «Талантқа тағзым немесе арнау өлеңдер»
- Ұлықбек Есдаулет. Маңғыстау . Замандас.
- Гүлжауһар Сейтжан . «Жылытқан жүректерді жан шуағы»
- Әбіш Кекілбаев . «Туған жер»
- Маңғыстау әні . орындайтын – Інжу , Мадина.
ҮІІ. Сурет – шежіре .
Плакаттар бойынша сөйлеу.
Қорытынды сөз.