Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші. Басқа планеталардағы ауырлық күші.

Физика пәнінен ашық сабақтар

Сабақ тақырыбы: §§38.39. Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші. Басқа планеталардағы ауырлық күші.

Сабақ мақсаты:

  1. Оқушыларға ауырлық күші, денеге әрекет ететін ауырлық күші мен оның массасы арасындағы қатынас, басқа планеталардағы ауырлық күші туралы түсінік беру.
  2. Мысалдар келтіре отырып, оқушы ойын дамыту, ғылыми ой қорытындыларын жасауға жетелеу.
  3. Еңбекке баулу, жауапкершілігін арттыру, ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.

Сабақ түрі: аралас

Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.

Сабаққа қажетті құрал-жабдықтар: компьютер арқылы жасалған слайдтар,

Техникалық құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, экран.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Оқушылардың үйге берілген тапсырмаларды қалай меңгергендерін тексеру.

  1. Қандай күшті тең әрекетті күш деп атайды?
  2. Бір түзудің бойымен бір жаққа қарай бағытталған екі күштің тең әрекетті күші неге тең?
  3. Бір түзудің бойымен қарама-қарсы жаққа қарай бағытталған екі күштің тең әрекетті күші неге тең? Ол күш қай жаққа қарай бағытталады?
  4. Денеге бірнеше күштің әрекет етуіне мысал келтіріңдер.
  5. Үйге берілген есептердің шығарылуын тексеру.

ІІІ. Жаңа сабақ.

Әлемдегі денелердің бір-біріне тартылуы бүкіл әлемдік тартылыс деп аталады.

 

И.Ньютон бүкіл әлемдік тартылыс заңын тұжырымдады.

Денелердің Жерге тартылу күшін ауырлық күші деп атайды.

Ға – ауырлық күші. Бірлігі [Н]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

g тұрақтының мәні тұрған орынның географиялық ендігіне байланысты.

  • Солтүстік полюсте g=9,832 Н/кг
  • Экваторда g=9,780 Н/кг
  • 450 географиялық ендікте g=9,806 Н/кг

g тұрақтының мәні дененің Жер бетінен көтерілу биіктігіне байланысты.

Теңіз деңгейінде g=9,8066 Н/кг

Хан тәңірі шыңында  g=9,78Н/кг.

Денеге әрекет ететін ауырлық күші мен дене массасының пропрционалдығы дене массасын динамометрмен өлшеуге  мүмкіндік береді. Оларды безмендер деп атайды.

 

Денелер тек қана Жерге емес аспан денелеріне де тартылады. Әр түрлі планеталарда массалары бірдей денеге әрекет ететін ауырлық күші де әр түрлі болады.

Мысалы:

Масса дененің негізгі сипаттамасы және дененің қай орында болатынына тәуелсіз болғандықтан, әр түрлі аспан денелері үшін тұрақты g-ның мәні де түрліше болады.

Жердегі —

Меркурийде —

Шолпандағы —

Марстағы —

Юпитерде —

Сатурнда —

Уранда —

Нептунда —

Плутонда  —

Айда  —

 

IV.Есептер шығару.

15-жаттығу. №1-№4.

VІ. Қорытындылау.

VІІ.Үйге тапсырма. §§38.39. 16-жаттығу. №1-№3.

VІІI. Бағалау.