Аминдер

Сабақтың тақырыбы: Аминдер.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға азотты органикалық қосылыстардың алғашқы өнімі ретінде аминдер туралы түсінік беру.

Дамытушылық: Молекуладағы атомдардың өзара әсерлесуін анилин мысалында тағы да қайталап, тереңдете түсуі.

Тәрбиелік: Аминдердің алынуына, электрондық құрылысына, негізделе халық шаруашылығындағы маңызына тоқталу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.

Сабақтың әдісі: Дәріс.

Пәнаралық,  сабақаралық байланыс: Физика, биология.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесу, оларды түгендеу. Сабаққа дайындықтарын тексеру.

Үй тапсырмасын сұрау:

1.Целлюлоза мен крахмалдың арасында қандай айырмашылықтар бар?

  1. Целлюлозаның қасиеттерін айтып беріңіздер.
  2. Целлюлоза қайда қолданылады?
  3. Көмірсулардың адам тіршілігіндегі маңызы қандай?

III. Жаңа сабақ: Аминдер дегеніміз- аммиак (NH3) молекуласындағы бір,екі немесе үш сутек атомдарының орнын көмірсутек радикалдары басқан өнімдер.

Аминдер аммиак (NH3) молекуласындағы сутек атомдарының орнын басқан радикалдарының санына қарай үш топқа бөлінеді:

 

 

Біріншілік

R-NH2

 

Екіншілік

R2

NH

R2

 

 

Үшіншілік

R1 – N – R2

                                              

                                   R3

 

CH3 – NH2                                         C H3                                               СН3 – N – CH3

метиламин                                                   NH

C2H5                                         C2 H5

 

метилэтиламин                            диметилэтиламин

  • NH2 тобы – амин тобы деп аталады. Аминдерді аммиак туындысы ретінде немесе көмірсутек туындысы ретінде қарастыруға болады.

Мысалы,

СН –NH2  метиламин немесе  аминометан

 

СН3 – СН – СН3

 

NH2

Изопропиламин немесе 2- аминопропан

Изомериясы: Аминдерде тізбек және радикалдың орналасу изомериясы болады.

 

 

1.Көміртек тізбегі изомериясы.

 

H3C

H3C     C – NH2

H3C

 
H3C – CH – CH2 – CH3

                      

NH2

 

  H3C – CH2 – CH2 – CH2 – NH2

 

2.Амин тобының орналасуы бойынша

біріншілік, екіншілік, үшіншілік

деп бөлінеді.

 

CH3 – H2C – N – CH2 – CH3

 

H

 

CH3 – N – C2H5

 
CH3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

C4H11N

 

Физикалық қасиеттері: Аминдерлің жеңіл өкілдері – газ тәрізді, аммиактың иісіндей иісі бар заттар.Суда жақсы ериді. Ал молекулалық массалары ауыр өкілдері сұйық немесе қатты күйде болады. Молекулалық массаларының артуымен бірге суда ерігіштіктері кемиді.

Химиялық қасиеттері: Көптеген химялық қасиеттері аммиакқа ұқсайды.

  1. Ауада жануы:

4CH3 – NH2 + 9O2Ò4CO2 + 10 H2O + 2N2

  1. Суда ерігенде ерітіндісіне лакмус тамызсақ, сілтіге тән реакцияны көрсетеді. Демек, аммоний гидроксиді тәрізді орынбасқан метил аммоний гидроксиді түзілетінін көреміз.

Н                                         H            +

. .

СН3 – N :  + Н+ ОН—     ¦    СН3 –  N – H      OH

. .

Н

H

 

 

CH3 – NH2 + H2O ¦   [ CH3NH3] +OH

метиламин                            метиламмоний

гидрооксиді

  1. Қышқылдармен әректтесіп, тұз түзеді (бейтараптану реакциясы).

CH3NH2 + HCl ¦ [CH3NH3]+ Cl

    Сондықтан аминдерді органикалық негіздер деп атайды.

 

  1. Сабақты бекіту:

       Үйге тапсырма беру:

  1. 27. Аминдер. 127-128 беттер;
  2. Аминдер деп қандай заттарды айтамыз ?

Аминдердің суда еруін және қышқылдармен әректтесуін қалай түсіндіруге болады? Мысал келтіріңіздер.

  1. Пәнге белсене қатысып сұрақтарға тиісті жауап бергені үшін, үй тапсырмасын дәптерге жазбаша орындап және сыныпта айтқаны үшін бағалап сынып журналына, оқушы күнделігіне қою.

 

  1. Қорытындылау: Аммиак молекуласындағы сутек атомдарының орнын көмірсутек радикалдары басқан өнімдерді аминдер деп атайды. Олар: біріншілік, екіншілік, және үшіншілік болып жіктеледі.