Аминдер
Сабақтың тақырыбы: Аминдер.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға азотты органикалық қосылыстардың алғашқы өнімі ретінде аминдер туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Молекуладағы атомдардың өзара әсерлесуін анилин мысалында тағы да қайталап, тереңдете түсуі.
Тәрбиелік: Аминдердің алынуына, электрондық құрылысына, негізделе халық шаруашылығындағы маңызына тоқталу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.
Сабақтың әдісі: Дәріс.
Пәнаралық, сабақаралық байланыс: Физика, биология.
Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесу, оларды түгендеу. Сабаққа дайындықтарын тексеру.
Үй тапсырмасын сұрау:
1.Целлюлоза мен крахмалдың арасында қандай айырмашылықтар бар?
- Целлюлозаның қасиеттерін айтып беріңіздер.
- Целлюлоза қайда қолданылады?
- Көмірсулардың адам тіршілігіндегі маңызы қандай?
III. Жаңа сабақ: Аминдер дегеніміз- аммиак (NH3) молекуласындағы бір,екі немесе үш сутек атомдарының орнын көмірсутек радикалдары басқан өнімдер.
Аминдер аммиак (NH3) молекуласындағы сутек атомдарының орнын басқан радикалдарының санына қарай үш топқа бөлінеді:
Біріншілік R-NH2 | Екіншілік R2 NH R2
| Үшіншілік R1 – N – R2
R3 |
CH3 – NH2 C H3 СН3 – N – CH3
метиламин NH
C2H5 C2 H5
метилэтиламин диметилэтиламин
- NH2 тобы – амин тобы деп аталады. Аминдерді аммиак туындысы ретінде немесе көмірсутек туындысы ретінде қарастыруға болады.
Мысалы,
СН –NH2 метиламин немесе аминометан
СН3 – СН – СН3
NH2
Изопропиламин немесе 2- аминопропан
Изомериясы: Аминдерде тізбек және радикалдың орналасу изомериясы болады.
1.Көміртек тізбегі изомериясы.
H3C H3C C – NH2 H3C
NH2
H3C – CH2 – CH2 – CH2 – NH2
|
2.Амин тобының орналасуы бойынша біріншілік, екіншілік, үшіншілік деп бөлінеді.
CH3 – H2C – N – CH2 – CH3
H
CH3 – N – C2H5 |
C4H11N
Физикалық қасиеттері: Аминдерлің жеңіл өкілдері – газ тәрізді, аммиактың иісіндей иісі бар заттар.Суда жақсы ериді. Ал молекулалық массалары ауыр өкілдері сұйық немесе қатты күйде болады. Молекулалық массаларының артуымен бірге суда ерігіштіктері кемиді.
Химиялық қасиеттері: Көптеген химялық қасиеттері аммиакқа ұқсайды.
- Ауада жануы:
4CH3 – NH2 + 9O2Ò4CO2 + 10 H2O + 2N2
- Суда ерігенде ерітіндісіне лакмус тамызсақ, сілтіге тән реакцияны көрсетеді. Демек, аммоний гидроксиді тәрізді орынбасқан метил аммоний гидроксиді түзілетінін көреміз.
Н H +
. .
СН3 – N : + Н+ ОН— ¦ СН3 – N – H OH –
. .
Н
H
CH3 – NH2 + H2O ¦ [ CH3NH3] +OH—
метиламин метиламмоний
гидрооксиді
- Қышқылдармен әректтесіп, тұз түзеді (бейтараптану реакциясы).
CH3NH2 + HCl ¦ [CH3NH3]+ Cl –
Сондықтан аминдерді органикалық негіздер деп атайды.
- Сабақты бекіту:
Үйге тапсырма беру:
- 27. Аминдер. 127-128 беттер;
- Аминдер деп қандай заттарды айтамыз ?
Аминдердің суда еруін және қышқылдармен әректтесуін қалай түсіндіруге болады? Мысал келтіріңіздер.
- Пәнге белсене қатысып сұрақтарға тиісті жауап бергені үшін, үй тапсырмасын дәптерге жазбаша орындап және сыныпта айтқаны үшін бағалап сынып журналына, оқушы күнделігіне қою.
- Қорытындылау: Аммиак молекуласындағы сутек атомдарының орнын көмірсутек радикалдары басқан өнімдерді аминдер деп атайды. Олар: біріншілік, екіншілік, және үшіншілік болып жіктеледі.