Қазақ мемлекетінің саяси және әлеуметтік құрылымдары
10 сынып. Қазақстан тарихы (гуманитарлық)
Сабақтың тақырыбы: § 21.Қазақ мемлекетінің саяси және әлеуметтік құрылымдары
Сабақтың мақсаты:
- XV-XVIII ғасырлардағы Қазақ хандығының басқару жүйесін, ұлыстық құрылымын, әкімшілік-құқықтық нормаларының ерекшеліктерін көрсету. Сот жүйесі, салықтар мен міндеткерлік түрлері туралы білімдерін тереңдету:
- Ойлау дағдысын қалыптастырып,мәдениеттілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Сабақтың көрнекілігі:
- карта
- Тірек-сызба, суреттер, кестені пайдалану.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
- Оқу құралын тексеріп түгелдеу
- Әнұран орындау, «Хабар»
- Оқушылар зейінін сабаққа аудару
Көрнекілік: карта, суреттер, сызба, кесте пайдалану.
Үй тапсырмасын сұрау:
- Қазақ хандығының құрылуы
- Қазақ хандығының XV ғасырдың екінші жартысы мен XVI ғасырдағы саяси жағдайы
- XVII-XVIII ғасырлардың 30-жылдарына дейінгі Қазақ хандығы
Сабақтың жоспары:
- Хандық өкіметтің басқару жүйесі
- Ұлыстық құрылым
- Әлеуметтік құрылым
- Әкімшілік-құқық нормалары мен қылмыстық іс.
- Сот жүйесі
- Меншік мәселесі
- Салықтар мен міндеткерліктің түрлері
Ханның бес түрлі құқығы мен міндетін түсіндіру кезінде төмендегі сызбаны пайдалануға болады.
Құқығы
- Мемлекеттің жеріне билік жүргізу
- Соғыс жариялау, билік жасау
- Шет мемлекеттермен келіссөз жүргізу
- Өзіне бағынышты адамдарды өлім жазасына кесі не тірі қалдыру
- Заң шығару, бұйрық беру
Міндеті
- Елді сыртқы жаудан қорғау
- Әскерді басқару
- Мемлекеттің сыртқы саяси бағытын белгілеп отыру
Қазақ халқының әлеуметтік құрылымы
І. Феодалдар
- Сұлтандар, қожалар
- Билер, бай-шонжарлар, батырлар, ақсақалдар
ІІ. Қарапайым халық
- Қараша,
- қара кісі,
- шаруа,
- бұқара
- құл құтан
ІІІ. Құлдар, күңдер-бас бостандығы жоқ адамдар.
Мұғалім оқушыларға қазақ қоғамында жерге, малға деген меншіктің болғанын деректемелер келтере отырып түсіндіреді.
Салық, міндеткерлік түрлерін түсіндіруде мұғалімнің сызбаны пайдалануына болады.
Салық түрлері
- Зекет- мал басынан ханға төленетін салық
- Хараж-жер салығы
- Тағар-әскер үшін алынатын салық
Халықтың атқаратын міндеткерлагы
- Хан мен сұлтанға сыбаға, соғым беру.
- Ақсүйектерді қонақ етіп күту
- Салық жинаушыларды, т.б. көлікпен қамтамасыз ету.
Мұғалім бекіту сұрақтарын қойып, қорытындылар, сабақты аяқтайды.
Бағалау:
Үйге тапсырма беру: § 21