_ Ғабит Мүсірепов. «Қазақ солдаты» романы

Тақырыбы/Тема занятия  ___ Ғабит Мүсірепов. «Қазақ солдаты» романы _____________

Сабақтың  мақсаты/Цель занятия

білімдік/образовательная  Ғабит Мүсірепов шығармасын оқыту. «Қазақ солдаты» романындағы кейіпкерлер жүйесін талдай отырып, оларға мінездеме беріп, шығарманың идеялық-көркемдік мәнін аша түсу.  ___________________

дамытушылық /развивающая «Қазақ солдаты» романындағы кейіпкерлер жүйесін талдай отырып, көркем мәтінмен жұмыс істей білуге дағдыландыру.                                                                    

тәрбиелік/воспитательная  Ғ. Мүсірепов шығармасындағы Отан қорғау, ерлікке, табандылыққа, адамгершілік қасиеттеріне, елге деген сүйіспеншілігін, патриоттық сезімге, адалдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың  типі/Тип  занятия Қ. Бітібаева технологиясының элементтері  ____________

Сабақтың қамтамасыздандырылуы/Обеспечение  занятия

а) оқу-көрнекілік  құралдар/учебно-наглядные пособия

__ кітап бұрышы, жазушының портреті, кестелер

б) үлестірмелі  материалдар/раздаточный  материал

___үлестірмелі қағаздар______________________________________________________

в)ТОҚ/ТСО_электронды оқулық, интерактивті тақта_______________________________

Пәнаралық байланыс/Межпредметная связь  Қазақстан тарихы, қазақ тілі___________

Қолданатын  әдебиет/Литература к занятию

Негізгі/Основная__Ғ. Мүсірепов. Таңдамалы. 3 томдық. Романдар мен поэма. Алматы,   «Жазушы»                __________________________________________________________

Қосымша/Дополнительная _Б. Сманов «Ғ. Мүсірепов шығармашылығын оқыту» Алматы «Білім» 2002_________________________________________________________________

Өз бетінше жұмыс/Самостоятельная работа на занятии_____________________________

__оқулықпен жұмыс                  __________________________________________________

Сабақтың жоспары/ план занятия

1. Ұйымдастыру кезеңі – 2 мин.
2. Оқушылардың біліктілігі мен дағдысын тексеру – 20 мин.

• Жаңа тақырыптың мазмұны мен жүйесі – 45 мин.

1. Жаңа материалды бекіту, біліктілік пен дағдыны қалыптастыру – 3 мин.
2. Сабақтың қорытындысы – 3 мин.
3. Рефлексия — 2 мин.

• Бағалау – 3 мин.
• Үй тапсырмасы – 2 мин.

Сабақтың өту барысы/Ход занятия

Ұйымдастыру кезеңі/Организационный момент оқушылармен амандасу, түгендеу, сабаққа қатысуларын, сабаққа даярлықтарын /құрал-жабдықтарын/ тексеру____________

Оқушылардың біліктілігі мен дағдысын тексеру

Проверка знаний и умений обучающихся _өткен сабақта берілген ақпараттар тыңдалады, талқыланады /қосымша түсіндіріледі/

• С. Мұқановтың қысқаша өмірбаяны.
• Сәбит – прозаик, романист /романдары/. «Ботагөз» романы тарихи роман.
• Ақынның жаңа өмірді құшақ жая қарсы алуы. «Бостандық», «Кедей баласы» өлеңдері.
• Сәбит поэзиясы Ұлы Отан соғысы жылдарында.
• Поэмалары. «Сұлушаш» поэмасы /Кесте бойынша талдау жүргізіледі/.
• «Сұлушаш» поэмасының мазмұнын тыңдау, кейіпкерлерге сипаттау.

Сұлушаш – асқан сұлу, өзінің махаббат мұраты жолында қандай қиындыққа да қарсы бара алатын намысты, жігерлі жан

Алтай – батыр, ержүрек, сөз ұстағыш, қажырлы.

1. Шығармада автор нені зерттеп, нені мақсат етіп қойыпты?
2. Сұлушашты байлықтан бас тартқызған қандай жағдай? Байлықтан гөрі ненің мүддесін жоғары қойды?
3. Қазіргі жас қыздар басынан Сұлушаш бойындағы қасиет табыла ма?
4. Алтай мен Сұлушаш болашақтан нені күтті, қандай байламға келді?
5. Бүгінгі таңда Қайсар сияқты досқа адал, сертіне берік жандар кездесе ме?
6. Бүгінгі өмірде Сұлушаш пен Алтай махаббатындай махаббатқа тұрақты жандар кезіге ме?

Жаңа тақырыптың мазмұны мен жүйесі

Содержание и последовательность изложения новой темы

• Кіріспе сөз /презентация/;
• Оқушының танымдылығын ашуға ойтүрткі /сызба бойынша/;
• Жазушы және шығарма /шығарма тақырыбын ашу/.

Ғабиттің жазушылығын тұтас алғанда, бойына сіңбеген тақырыпқа жармаспайды, шығармасына өте ұқыпты, тілге үнемшіл, адам портретін жасауға қазақ жазушыларының ең шеберінің бірі екендігін С. Мұқанов айтып кеткен екен.  

Ал Ғ. Мүсірепов өзінің әдебиетке қалай келгендігі жайлы былай деп жазды: «Жиырма үшінші жылы Сәбит мені Орынборға әкелді. Рабфакқа кірдім. Сәкеннің көрдей қараңғы бөлмесінде Сәбитпен бірге тұрдым. Сәбиттің күнбе-күн жазғандарының бәрін оқып отырдым. Ішімнен жазуға құмартсам да қалам ұстауға бата алмадым. Менің құмарлығымды Сәбит сезді білем, «Сен жазуға кіріс», — деп ақыл-кеңес беріп жүрді». Бұдан Ғ. Мүсіреповтың әдебиетке келуіне бірден бір себепкер С. Мұқанов болғанын аңғарамыз. 

Ғ. Мүсіреповтың үлкен жетістіктерін профессор Р. Нұрғалиев: «Ғ. Мүсірепов творчествосы қазақ өнерінің сұлу бір арнасы. Ғабит әні – таза үнді, әсем әуезді шырқау ән. Ғабит арнасы – мөлдір, тұнық арна. Ғабит шығармалары ұзақ баптап, әбден жаратып, жал-құйрығын сүзіп барып, бәйгеге қосқан жүйріктерді еске түсіреді, оның шығармалары әдебиетімізге мәдениет, көркемдік, тереңдік әкелді; ұлттық және интернационалдық сипаттарды тұтастырды», — деп бағалайды.

Ғабит Мүсіреповтың өмірі мен шығармашылығының тарихи тізбесі:
хронологиялық тәртіп бойынша

1902 22 наурызда Солтүстік   Қазақстан облысы Жамбыл ауданы «Жаңа жол» ауылында \қазіргі Ғ. Мүсірепов атындағы ауыл\ дүниеге келеді

1908-1910 ауыл молдасынан хат танып, діни сауатын ашады.

1916-1918 Қостанай уезінің Обаған болысындағы екі сыныпты бастауыш училищеде оқуын жалғастырады.

1918-1921 Пресногорьков жоғары бастауыш училищесінде білім алады.

1923-1926 Орынбордағы жұмысшы факультетінде оқыды.

1927 Партия қатарына өтеді. Омбы ауыл шаруашылығы академиясында білім алады.

1927-1928 Бурабай орман шаруашылығы техникумында оқытушы болып істейді.

1928-1932 Қазақ мемлекеттік баспасының бас редакторы қызметін атқарады.

1932 төртінші шілдеде Республикаға танымал адамдармен бірлесе отырып, халықтың басына төнген аштық нәубеті жайында БКП \б\ Қазақ өлкелік комитетіне “Бесеудің хатын” жолдайды.

1934-1935 “Қазақ әдебиеті” газетінің бас редакторы қызметін атқарады.

1945 “Қазақ батыры” повесі жарық көрді.

1950 “Қазақ батыры” повесі өңделіп, толықтырылып, “Қазақ солдаты” романы болып жарияланды.

1972 Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы.

1984 Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы қызметін атқарды.

1985 31 желтоқсанда Алматы қаласында дүниеден өтті.

2002 100 жылдық мерейтойы қарсаңында Сотүстік Қазақстан  облысындағы бір ауданға, Астана қаласындағы көшелердің біріне, Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театрына есімі беріліп, ескерткіші қойылды.

Ғ. Мүсірепов – Қазақ әдебиетінің классигі, Социалистік Еңбек Ері, Қазақ КСР ҒА академигі, Қазақ КСР халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты,  драматург, аудармашы, публицист, қоғам қайраткері, Қазақ КСР ҒА Ш. Уәлиханов атындағы сыйлығының, 3 мәрте Ленин, 2 мәрте Еңбек Қызыл Ту, «Халықтар достығы» ордендерінің иегері.

Романның басты ерекшелігі – ең әуелі бірінші жақта жазылуында. Барлық оқиғалар бас қаһарман Қайроштың көзімен көрініп, көзқарасымен беріледі. Баяндаудың бұл тәсілі кейіпкерлердің портретін «ішкі жағынан» көрсетіп жасауда ұтымдылық танытқан. Лирикалық шегіністер, толқынды толғаныстар адам жанын жан-жақты ашып көрсетуге таптырмас табыстарға жетелеген. Романның басындағы он жасар бала мен соңындағы өмірдің не бір қия соқпақтарынан өткен сақа жігіттің өмірге деген көзқарастарындағы жер мен көктей айырма даму үстінде шебер көрсетілген. Романды ажарландырып тұрған тағы бір өрнек – Ғ. Мүсіреповтің шығармашылығына тән жеңіл әзіл мен ащы мысқыл. Юмор мен сатира жау жақтың іс-әрекеттерін бейнелегенде жиі қолданылған. «Қазақ солдаты» романында соғыс шындығы реалистік шыншылдықпен бейнеленген.

Шығарма бойынша сұрақтар: 

• Шығарманың мазмұнымен төменгі сыныптарда таныс болдыңыздар, оны қысқаша кім баяндап береді?
• Шығарма барысында әр түрлі істерімен, ерліктерімен көрінген кейіпкерлерді атап беріңдерші.
• Кім толықтырады?
• Роман қандай тақырыпта жазылған роман болып есептеледі?
• Романның айтайын деген ойы не?
• Идеясы қандай?
• Шығармадағы кейіпкерлер саны?
• Кейіпкерлерді қандай үш топқа бөліп қарастыруға болады?
• Романда Ақбота мен Қайрош неше рет кездеседі?
• Ақботаның қандай екенін білеміз бе?
• Шеген мен Бораш бейнесі.
• Үшеуі дос болып жүріп өздерінің алдына қандай үш шарт қояды?
• Қайрош және оның майдандас достары.
• Өздеріңе ұнаған кейіпкерлер қайсысы?

Жаңа материалды бекіту, біліктілік пен дағдыны қалыптастыру

Закрепление нового материала, формирование умений и навыков

Сабақтың қорытындысы/Подведение итогов занятия

Сэнкуэн  ұйқассыз бес жолды өлең тәсілін пайдалану.

Бір зат есім

2. Екі сын есім
3. Үш етістік
4. Төрт сөзден тұратын білдіретін сөйлем
5. Бір зат есім немесе зат есімнен тұратын сөз тіркесі

• Қайрош
• Әдепті, батыл
• Қашады, қорқады, талпынады
• Қалаға оқу іздеп келеді
• Іні, Айдынғалидың інісі

• Шеген
• Сауатты, ақылды
• Оқиды, айтады, қамқорлайды
• Ол орысша – қазақшаға судай.
• Бала, жетім бала                                             

Үлестірмелі қағаздармен жұмыс.

1. Жазушының балалық, жастық шағы туралы әңгімелеңіз.
2. Ғабит Мүсірепов кім?
3. Қаламгердің алған білімі?
4. Қай жерде, қай жылы дүниеге келген?
5. Ғ. Мүсірепов қандай қызметтер атқарады?
6. Ғ.Мүсіреповтың әкесінің аты кім? Қандай отбасында дүниеге келген?
7. Ғ.Мүсіреповтің  ұстазы кім?
8. Жазушы шет елдерде болды ма?
9. Ғ. Мүсіреповтың ана тілі туралы қандай қанатты сөзін білесіз?
10. Ғ.Мүсіреповтің қандай әңгімелері бар?
11. Қаламгердің ана тақырыбындағы әңгімелерін атаңыз?
12. Жазушының өз өміріне құрылған шығармасы.
13. Ғ.Мүсіреповтің пьесаларын ата.
14. Ғ.Мүсіреповтің қандай романдарын білесіңдер?
15. “Жаңа достар” қай романнан үзінді?
16. «Қазақ солдаты» романында басты кейіпкер кім?
17. Романның қай бөліміндегі оқиға ерекше ұнады?
18. Қайрош пен оның жолдастарына тән ортақ қасиет не?
19. Шығармада пейзаж қандай мақсатта қолданылған?
20. Майталман жазушы, сөз зергері Ғ. Мүсіреповтың қазақ әдебиетін өркендетуге сіңірген еңбегі үшін алған қандай атақ дәрежелері бар?
21. Қайырғалидың бойында қандай жақсы қасиеттер бар?
22. Шығарманың кейіпкері сізге қалай әсер етті?
23. Көркем әдебиетте Ұлы Отан соғысы тақырыбында жазылған тағы кімдердің шығармаларын білесің?

Рефлексия

• Бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма?
• Қандай әсер алдыңдар?
• Не білдім?
• Нені үйрендім?

Бағалау/Оценка

Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау.

Үй тапсырмасы/Домашнее задание

• _Шығарма «Ғ. Мүсірепов – сөз зергері» Ғабит Мүсіреповтің “Қазақ солдаты” шығармасының мазмұнын оқу;
• «Ерлік мәңгі жасайды» тақырыбына шығарма жазу;
• Мәтіндегі пейзажы көз алдарыңа елестетіп, сурет салу.

Оқытушының қолы/Подпись преподавателя _____________________________________