Сан есімнің емлесі.
Сабақтың тақырыбы: Сан есімнің емлесі. Сабақтьщ мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға сан есімнің емлесі жайлы толық мәлімет беру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл
мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, ой-пікірін қалыптастыру, сауаттылыққа баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сүрақ-жауап, сөздікпен жүмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: дид. материалдар, кестелер, кеспе қағаздары, тірек сызбалар.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жүмыс жүргізу.
Сабақтың типтері: үйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сүрау, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, бағалау.
Сабақтың барысы:
а) ¥йымдастыру кезеңі.
- Сәлемдесу.
- Кезекші мәлімдемесі.
- Журнал бойынша түгелдеу.
- Жаңа сабаққа дайындық.
ә) Үй тапсырмасын сұрау.
- Өткен сабақта өтілген ережені сүрау.
- Жаттығу жұмысының орындалу барысын дәптерлерінен тексеру.
- Дәптерлерін алмастыру.
- Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау.
б) Жаңа сабакты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Сан есімнің емлесі» тақырыбы жайлы түсіндіремін.
- Күрделі сан есімнің әр сыңары бөлек жазылады. Мысалы: жиырма бесінші, т.б.
- Цифрмен таңбаланатын дара және күрделі сан есімдерге жалғанатын жалғаулар
дефис арқылы жазылады. Мысалы: Ол 25-ке толды. - Реттік сан есімдер араб цифрымен берілсе, -ыншы, -інші, -ншы, -нші жүрнағының
орнына дефис (-) жазылады да, рим цифрымен берілсе, дефис қойылмайды. Мысалы: 5-
сынып, III том, 8 наурыз, т.б. - Екі, алты, жеті деген сандарға болжалдық сан есімнің -ау, -еу жүрнағы
жалғанғанда, түбірдің соңындағы қысаң ы, і дыбыстары түсіп қалады. Мысалы: екі-екеу,
алты-алтау, жеті-жетеу. - Болжалдық сан есімдер цифрмен жазылғанда, оларға жалғанатын қосымшалар
дефис арқылы жазылады. Мысалы: 100-деген, 1000-дап, т,б,
Болжалдық сан есімдердің қосарлану арқылы жасалған түрлері сөзбен жазылса да, цифрмен жазылса да, арасына дефис қойылады. Мысалы: қырық-елу, 40-50 үй, т.б.
Болжалдық сан есім жасайтын шамалы, шақты, қаралы, жуық, таман, жақын, сондай-ақ бөлшектік сан есім жасайтын жарты, жарым, ширек сөздері өздері тіркескен сандардан, сөзбен берілсе де, цифрмен берілсе де, бөлек жазылады. Мысалы: мың қаралы, 100 шамалы,
- Қосарланып айтылған топтау сан есімдері сөзбен берілсе де, цифрмен берілсе де,
дефис (-) арқылы жазылады. Мысалы: он-оннан, 10-15-тен, 20-20-дан, т.б.
Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жүмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма: 178-жаттығу жұмысының орындалу шартын түсіндіремін: Мәтіндегі сан есімдердің жазылуына мән беріңдер. өлең жолдарын оқып, септеліп тұрған сан есім-дерді мағыналық жағынан ажыратып, олардың қай септікте түрғанын айтыңдар.
Келесі тапсырма: 179-жаттығу жүмысының орындалу шарты төмендегідей: Сөйлемдерді көшіріп жазып, сан есімнің емлесін үғып алыңдар.
Келесі тапсырма: 180-жаттығу жүмысының орындалу шарты мынадай: Берілген сан есімдерді қатыстырып сөйлемдер қүраңдар.
Сабақтың қорытындысы:
- Сүрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
- Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
- Үйге тапсырма: 181-жаттығу жұмысының орындалу барысын тексеремін: Мәтінді
оқып шығып, сан есімдерге толық талдау жасаңдар. Яғни қүрамына, мағынасына, сүрағына,
атқаратын қызметіне қарай талдаңдар.