Мағжан Жұмабае «Қазақ тілі», «Мен кім?»
Сабақтың тақырыбы: Мағжан Жұмабае «Қазақ тілі», «Мен кім?». Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға Мағжан Жұмабаевтың өмірі, шығармашылығы,
«Қазақ тілі», «Мен кім?» өлеңдері жайлы толық мәлімет бере отырып, олардың ой-пікірін
қалыптастыру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, шығармашылық ізденіске баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексуйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың әдісі: тусіндіру, суреттеу, салыстыру, сүрақ-жауап, сөздікпен жүмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: көркем әдебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бүктемелер.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жүмыс жүргізу.
Сабақтың типтері: ұйымдастыру кезеңі, уй тапсырмасын сұрау, жаңа сабақты түсіндіру, бекіту, бағалау, қорытындылау,
Сабақтың барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі.
- Сәлемдесу.
- Кезекші мәлімдемесі.
З.Журнал бойынша түгелдеу.
Жаңа сабаққа дайындық.
ә) Үй тапсырмасын сұрау.
- А.Байтүрсынүлының өмірі, шығармашылығы жайлы сүраймын.
- Қалаған өлеңін жатқа сүраймын.
- Қосымша сүрақтар қою арқылы өткен тақырыпты қорытындылаймын.
- Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға Мағжан Жүмабаевтың өмірі, шығармашылығы, «Қазақ тілі», «Мен кім?» өлеңдері жайлы түсіндіремін.
Қаршадайынан зерек, Шығыс, Батыс әдебиетін еркін игерген Мағжан қазақ поәзиясына балғын шағында-ақ ерекше, аса талантты болмысымен келді. Қазақ ауыз әдебиетінің түнығына қана отырып, жарқ етіп шыққан Абай поәзиясын өзіне мектеп етті.
Мағжан — үлтын тереңнен сүйген акын. «Адам,- дейді ол, — шын адам боламын десе, халық ісі, халық пайдасы жолында қүрбан бола білсін». Ақынның өзі де осы ізгі мақсаттың қүрбаны болды.
а) білімділік: оқушыларға Сәкен Сейфуллиннің өмірі, шығармашылығы,
«Далада» өлеңі жайлы толық мәлімет бере отырып, олардың ой-пікірін қалыптастыру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, шығармашылык ізденіске баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: калыпты сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жүмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: көркем әдебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бүктемелер.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып үжымымен жұмыс жүргізу.
Сабақтың типтері: үйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сүрау, жаңа сабақты түсіндіру, бекіту, бағалау, қорытындылау,
Сабақтың барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі.
- Сәлемдесу.
- Кезекші мәлімдемесі.
З.Журнал бойынша түгелдеу.
Жаңа сабаққа дайындық.
ә) Үй тапсырмасын сұрау.
- М.Жүмабаевтың өмірі, шығармашылығы жайлы сүраймын.
- Қалаған өлеңін жатқа сүраймын.
З.Қосымша сүрақтар қою арқылы өткен тақырыпты қорытындылаймын. 4. Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға Сәкен Сейфуллиннің өмірі, шығармашылығы, «Далада» өлеңі жайлы түсіндіремін.
…Сәкен — әдебиеттегі лақап аты. Шын аты — Сәдуақас. Өзінің өмірбаяны туралы бір жазғанында: «Әкем саятшы, аң аулағыш, домбырашы, ақжарқын жайдары адам, шешем әңгімешіл еді» дейді. Оның үстіне Сәкеннің өскен елінде қазақтың көптеген әнші-ақындары болған. Жас баланың алғашқы қызыға тыңдап, мол әсер алған жайлары ата-ана, ауыл аймағындағы ақын, әнші-домбырашылардың өлең айту, күй тарту өнерлері. Мүның бәрі болашақ ақынның поәзияға, ән-күйге деген қүмарлығын ерте сергітіп оятады.
Есмагамбет Ысмайылов
Лирик, кең қүлашты әпик ақын, прозаик, драматург, жазушы, қоғам қайраткері Сәкен Сейфуллин қаламынан туған тамаша туындылар көп. Солардың бірі «Далада» деп аталатын олеңі.
Далада (Арнау)
Жүі ен-қүрық тимеген,
Жасынан ноқта кимеген
Алты жасар асауды
¥стап міндім далада.
Ақырды асау —
Жаңғырды дала.
Тулады, орғыды асау —
Дүбірлеп күңіренді дала,
Қиырсыз дала…
Орғыды асау айнала —
Дүбірледі айдала.
Алысып асау осқырды —
Жал-қүйрығы желмен ысқырды,
Жүйткіп, зымырап қүлашын керді асау.
Танаулары шелектей,
«Қазак тілі», «Мен кім?», «Мен жастарға сенемін» сияқты азаматтық лирикаға жататын куатты жырларды мол жазды.
Қазақ тілі
Күш кеміді, айбынды ту құлады, Кеше батыр — бүгін коркақ, бұғады. Ерікке ұмтылған үшқыр жаны кісенде, Қан суынған, жүрек солғын соғады.
Қыран қү_стың қос канаты қырқылды, Күндей күшті, күркіреген ел тынды. Аскар Алтай — алтын ана есте жоқ, Батыр, хандар — асқан жандар үмытылды!
Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың Жауыз тағдыр жойды бәрін, не бардың… Алтын Күннен бағасыз бір белгі боп, Нүрлы жүлдыз, бабам тілі, сен қалдың!
Жарық көрмей жатсаң да ұзақ, кен тілім, Таза, терең, өткір, күшті, кең тілім. Тарап кеткен балаларыңды бауырыңа Ақ қолыңмен тарта аларсың сен, тілім!
„ Мен кім?
Арыстанмын, айбатыма кім шыдар? Жолбарыспын, маған қарсы кім түрар? Көкте — бұлт, жерде — желмін гулеген, Жер еркесі — желдің жөнін кім сүрар?
Көкте — күнмін, көпке нүрым шашамын, Көңілге алсам, қазір ғарышқа асамын, Шеті, түбі жоқ теңізбін қаракек, Ерігемін — толқып, шалқып, тасамын.
Жалынмын мен, келме жақын, — жанарсың, Түлпармын мен, шаңыма ермей қаларсың. Күл болсын көк, жемірілсін жер, уайым жоқ, Көз қырымен күліп қана қарармын…
Сабақтың қорытындысы: І.Сабақ соңында сүрақ қою арқылы жаңа тақырыпты қорытындылаймын.
- Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
- Үйге тапсырма: Өлеңдердің қалағанын жаттап келу.