Қиял-ғажайып ертегілері
Сабақтың тақырыбы: Қиял-ғажайып ертегілері
Сабақтың мақсаты: а) Қиял-ғажайып ертегісі туралы түсінік бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;
ә) көркем мәтінге әдеби-теориялық талдау жасату арқылы баланың ой-қиялын дамыту;
б) елжандыллыққа, адами қасиеттерге, сұлулықты сақтауға, қайрымдылыққа баулу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, т.б
Сабақтың көрнекілігі:, кітаптар, суреттер т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Ертегілердің бұл түрі халықтың сана-сезімінің табиғаттың дүлей күшінің ішкі сырын танып білмей тұрған сәбилік кезінде пайда болған. Олардың бәрі жанды, киелі деген түсініктен туған. Табиғат сырларын білсем екен деп армандаған халықтың ой-тілек түйінінен шыққан.
Ертедегі адамдар ауыр еңбекті жеңілдетсек, жақсы шат өмір сүрсек екен деп армандаған. Бұл арманға олар өздерінің қиялы арқылы ғана жеткен.
Мысалы, «Үш өнерпаз» деген ертегіде өнерлі үш жігіттің ғажайып істері әңгімеленеді. Оның біріншісі — көреген, екіншісі — мерген, үшіншісі — ұшқыш болады. Бұлар өздерінің өнерлерін сынатпақ болып бір елге келсе, қалың жұрттың абыржып отырған үстінен түседі. Мұның мәнісін сұрастырса, біреудің сұлу қызын алып қарақұс аспанға көтеріп әкеткен екен. Осыған елі-жұрты қайғылануда көрінеді. Мұны ести сала жаңағы үш өнерпаз іске кіріседі. Көреген алып қарақұстың қай жерде ұшып бара жатқанын айтады. Мерген көреген сілтеген жаққа садағын атып жібереді. Садақтың оғы алып қарақұсты қақ айырады, қыз аспаннан төмен құлдырап келе жатады. Осы сәтте үшінші өнерпаз аспанға ұшып көтеріліп, қызды жерге түсірмей қағып алады. Бұлар қызды аулына аман алып келеді. Жиналған жұрт зор қошамет көрсетеді, бірақ бас бәйгені үш өнерпаздың қайсысына беруді білмей аң-таң болады. «Бас бәйге менікі, — дейді көреген, — алып қарақұсты мен көрмесем, оның қайда кетіп бара жатқанын айтпасам, қызды ешкім де айырып ала алмаған болар еді». Сонда мерген тұрып былай дейді: «Көрегеннің сөзі дәлелді емес. Егер алып қарақұсты мен атып түсірмесем көрегеннің көргенінен не пайда? Мен болмасам, көреген көргенімен қарақұс қызды алып кете берер еді. Сондықтан бас бәйге маған тиісті». Үшінші өнерпаз айтады: «Кереген мен мергеннен де менің өнерім артық. Аспаннан құлап келе жатқан қызды ұшып барып қағып алып ажалдан құтқардым. Егер мен қызды қағып алмасам, онда қыз тау-тасқа кұлап, күл-паршасы шығатын еді. Қызды ажалдан алып қалған бас бәйге менікі». Ертегі «Бас бәйге менікі деп үш өнерпаз күні бүгінге дейін таласуда. Ал сіздер қайсысына ұйғарар едіңіздер?» — деп жұмбақтың шешуін тыңдаушы қауымға тастайды.
Қиял-ғажайып ертегілерінің жағымды кейіпкерлері қарапайым еңбек адамдары, аңшы-мергендер, бақташы-малшылар болып келеді. Олар өздерінің күн көрісі жолында неше түрлі жыртқыш аңдармен немесе табиғаттың дүлей күшімен күресуіне тура келеді. Ал бұған қарама-қарсы қиял-ғажайып ертегілерінің нағыз жағымсыз кейіпкерлері ретінде жалмауыз кемпір, жеті басты жылан, жалғыз көзді дәу, жезтырнақ, айдаһар, қорқау қасқыр, т. б. алынады. Сөйтіп, қиял-ғажайып ертегілерінде жанды-жансыз кейіпкерлер арасында орасан зор тартыс, күрес басталады. Жауыздық пен әділдік, қастық пен достық, жамандық пен жақсылық күресіп, ақыры, соңғылары жеңіп шығады. Сөйтіп, қоршаған, күресетін жаулары қанша мықты болса да адам баласы өздерінің ақыл-парасатымен оларды жеңіп отырады. Жағымды кейіпкерлер өзінің мақсат-мұратына жетеді.
Кітаппен жұмыс: Қиял-ғажайып ертегілерін түсініп оқып шыққан соң бөлімдерге бөліп тақырып қояды.
Шығармашылық жұмыс: Еретегідегі кейіпкерлерге мінездеме береді.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.
- Қиял-ғажайып ертегілеріне тән ерекшеліктерді атап көрсетіңдер.
- Ертегілер нешеге бөлінеді?
Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: «Ертегілер елінде» тақырыбында ертегі құрастырып келуге беремін.