Пысықтауыш
Сабақтың тақырыбы: Пысықтауыш
Сабақтың мақсаты: білімдік — пысықтауыш туралы білім деңгейін көтеру, тереңдету;
ә) дамытушылық — түрлі әдістермен оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту, өзіндік шығармашылыққа баулу;
б) тәрбиелік — ұжымшылдыққа, нақтылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ .
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,тіл дамыту, топтастыру
Сабақтың көрнекілігі: плакат,кеспе қағаздар, қосымша материалдар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Пысықтауыш – етістіктен болған баяндауышты мекен,мезгіл,қимыл-сын мен себеп,мақсат жағынан айқындайтын сөйлемнің тұрлаусыз мүшесі.Мысалы: «Ол үйге жүгіріп кірді» деген сөйлемде жүгіріп деген сөз Қайтіп? Деген сұраққа жауап беріп,қимылдың сынын білдіріп тұр.
Пысықтауыштың негізгі белгілері: 1.Іс-қимылды мезгіл,мекен,мақсат,сын-қимыл,себеп,мөлшер ждағынан пысықтап тұрады. 2.Қашан? Қайда? Қалай? Неге? Не үшін? Неліктен? т.б. сұрақтарға жауап береді. 3.Байланысу түрлері – меңгеру,жанасу және қабысу.
Пысықтауыштың мағыналық түрлері және олардың жасалу жолдары:
| Пысықтауыштың мағыналық түрлері | Сұраулары | Мысалдар |
| 1 | 2 | 3 |
| Мезгіл пысықтауыш — мезгіл үстеуінен — жатыс септігіндегі мезгіл мәнді зат есімнен — септік шылаулы сөзден | Қашан? Қай кезде? Қай уақытта? | Ол бүгін келеді. 22 наурызда күн мен түн теңеледі. Таңертеңгі шайдан соң Абай әке қасынан шығып,Майбасарға келе жатты (М.Ә.) |
| Мекен пысықтауыш — мекен үстеуінен — атау,ілік,табыстан басқа септіктерде тұрған зат есімдерден | Қайда? Қай жерде? Қай жақта? Қайдан? | Әжесі үйде қалды. Қайсар биыл мектепке барады.
Біз қала маңынан келдік. |
| Мақсат пысықтауыш — мақсат үстеуінен — -ғалы,-гелі,-п тұлғалы көсемшелерден — Үшін шылауымен келген есім сөзден | Кім үшін? Не үшін? Неге? Қандай мақсатпен? | Сәуле зат алғалы келді. Ол әдейі кірді. Мен осыны айту үшін сөйлестім. |
| Амал пысықтауыш — қимыл-сын үстеулерінен — еліктеуіштен — көсемше тұлғалы етістіктен | Қалай? Қайтіп? Қалайша? | Жиналыста шапшаң сөйледі. Бала жүгіре-жүгіре шаршады. Бұл сөзді естігенде,ол сылқ-сылқ күлді. |
| Себеп пысықтауыш -өткен шақтық есімшеден | Неліктен? Не себептен? | Сен түсінбегендіктен айта алмадық. Ол қуанғаннан қозғалмай қалды. |
| Мөлшер пысықтауыш — мөлшер үстеулерінен — мөлшер мәнді сын есімдерден | Қанша? Қалай? | Сабақта ұзақ сөйледі Емтиханға жаппай кірді. Тақтайды ұзын кес. |
Жаттығумен жұмыс: 52-жаттығу. Мына сөйлемдердегі біртектес сөздердің екі түрлі сөйлем мүшесінің қызметін атқарып тұрғанын түсіндіріңдер.
Шығармашылық жұмыс: Мына үстеулерді қатыстырып сөйлем құраңдар да, пысықтауыштың қай түрін жасағандарыңды табыңдар.
Күзде, қуаныш үстінде, тұс-тұстан, артта, арнайы, үйрену үшін, жатпай-тұрмай, күмілжіп
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: 53-жаттығу