Шартты бағыныңқы сабақтас
Сабақтың тақырыбы: Шартты бағыныңқы сабақтас
Сабақтың мақсаты: а) Білімділік: Шартты бағыныңқы сабақтас сөйлемдерден алған теориялық білімдерін практикада қолдану; ауызша,жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту.
ә) дамытушылқ: ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту; ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру.
б) тәрбиелік: сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу;топпен жұмыс жасап,бір-бірін тыңдай білуге үйрету;сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, топтастыру, дамыта оқыту
Сабақтың көрнекілігі: плакат,кеспе қағаздар, қосымша материалдар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Шартты бағыныңқы сабақтас деп құрамындағы жай сөйлемдердің біріншісі екіншісіндегі істің жүзеге асу я аспау шартын білдіретін құрмаласты айтамыз.Мысалы: Екпей,егін бітпес;үйренбей,білім бітпес.Бір елді бір ел жақсы білсе,жақсы өнегесін де алар еді. Келтірілген мысалдың екеуінде де бірінші сыңардағы іс-әрекеттердің жүзеге асуына шарт ретінде алынған.Жасалу жолдарын,сұрақтарын былай көрсетуге болады:
| Бағыныңқының баяндауышы | Тұлғалық белгісі | сұрауы | Сөйлемдердің сызбасы |
| 1.Шартты рай | -са, -се | Қайтсе? (Не етсе?) | /………/ тыңдаса, /- — — — — — — /. |
| 2. Көсемше | -ма + й (-ма + й) -майынша (-мейінше). | Қайтпей? (Не етпей?) Қайтпейінше? (Не етпейінше?) | /………../ таппай / — — — — — /. /…………./ үйренбейінше / — — — — — — — /. |
| 3.Есімше | -ған + да (-ген, + де) | Қайткенде? (Не еткенде?) | /………………./ болмағанда /- — — — — — — — — /. |
Шартты бағыныңқы сабақтас құрамындағы жай сөйлемдер сабақтаса байланысады.Бағыныңқы сыңардың баяндауышы тиянақсыз болып келеді.Тағы да екі-үш күн бөгейтін амалын тапсаң өзің,қозыдай көгендеп қолыңа берейік.
Сабақтаса байланысқан жай сөйлемдер баяндауыштары шартты бағыныңқы сабақтаса жоғарыдағы кестеде көрсетілгендей формаларда тұрады.
- Ол заманда ұл балаға бас кеспесе,қан төкпесе,ат қойылмайтын еді.2. Сын тезі құрылмай,әдебиет сөзі сыңар болып (мінсіз болып) шыға алмайды.3. Дәл осы минутта мұғалім кіріп келмегенде,мұның аяғы жақсылықпен тына қоюы екіталай еді.4.Оның өскен ортасын білмейінше,жұмбақ қаиетін де түсінуге болмайды.
Шартты бағыныңқы сабақтас сөйлем сыңарларының арасына үтір қойылады.
| 1 | -са,-се + жіктік жалғауы -май, -мей, -пай, -пей, -бай, -бей -майынша, -иейінше, -пайынша, -пейінше, -байынша, -бейінше -ғанда,-генде, -қанда, -кенде | Сабақ оқысаң,бес аласың. |
| 2 | Сабақ оқымай,бес алмайсың.
| |
| 3. | Сабақ оқымайынша,бес алмайсың | |
| 4 | Сабақ оқығанда,бес алар едің. |
Жаттығумен жұмыс: 124-жаттығу. Төменде берілген шартты мәнді құрмалас сөйлемдердің сыңарының баяндауыштарын кестеде көрсетілген жолдармен жасап көріңдер.
- Алдыңа бір қарасаң, артыңа бес қара
- Егер жау берілмесе оны құртар болар.
- Ат өнері білінбес,бәйгеге түсіп жарыспай.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
- Сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
- Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем қалай жасалады?
- Салалас құрмалас сөйлемнен қандай айырмашылығы бар?
Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: 125-жаттығу.