Көмірсутектердің галогентуындыларының қасиеттері.

Сабақтың  тақырыбы: 

• 6.2. Көмірсутектердің галогентуындыларының қасиеттері.

Сабақтың  мақсаты: 

а) білімділік: Көмірсутектердің  галогентуындыларының  физикалық  және  химиялық  қасиеттерімен таныстыру олардың  жеке өкілдерімен таныстыра  отырып, олардың қолданылуы туралы  білімді  меңгерту.

ә) дамытушылық:  Оқытудың  технологияларын  пайдаланып,  тақырып  мазмұнын талдауға, салыстыруға  білу қабілетіне  дамытуға, танымдық қабілеттерін  арттыруға, оқушының іскерлігін, өзбетімен ізденуін,  ой-өрісін, шығармашылық мүмкіндігін  дамытуға  бағыт

б) тәрбиелік: Көмірсутектердің  галогентуындыларының  қолдану  саласын,  пайдасы мен  зиянын  айыра білуге  наихаттау,  оқушыларды  бірлесе  жұмыс істеуге, мақсатқа жетуге  тәрбиелеу.

Сабақтың  типі:  Жаңа  білімді меңгерту

Сабақтың  түрі:  Аралас сабақ

Сабақтың  әдісі:  сұрақ-жауап, тірек-сызбалар арқылы  оқыту, түсіндіре-әңгімелеу,  демонстрациялау

Сабақтың   пән аралық  байланысы:  математика,  физика, биология

Сабақтың  көрнекілігі:  слайдтар, шар өзекті моделдер,  периодтық  кесте.

Сабақтың  барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үйге  берілген  тапсырманы сұрау

Тапсырма №1

Тренинг өткізу:  «Сенесің бе, сенбейсің бе?»

Тапсырма  №2         «Формуласын  жаз»

Хлорэтан

Бромэтан

Иодэтан

Фторэтан

2- хлорпропан

1-хлорпропан

Хлорбензол

2-бром 1-метилпропан

Тапсырма  №3  «Реакцияны  аяқта»

H₂C= CH₂  +  HCL

этилен           хлорсутек

Тапсырма  №4

«Түзу  ме,  қиғаш  па?»

• 6.2. Көмірсутектердің галогентуындыларының қасиеттері.

Физикалық  қасиеттері:

1. Алкил радикалы  мен  галогеннің  массасы өскенде,  галогеналкилдердің  қайнау  температураларыда   артады.
2. Галогеналкалдардың бастапқы мүшесі газ тектес, ортаңғылары сұйық заттар.
3. Өздеріне тән тәтті  иістері  болады
4. Суда нашар  ериді, органикалық еріткіште жақсы ериді.

Химиялық  қасиеттері

Галогеналкилдер

І  орынбасу   реакциясы      ІІ   айырылсу реакциясы     ІІІ   тотығу   реакциясы

Орынбасу   реакциясы 

Галогенакилдердің  сілтімен  әрекеттесуі

C₂ H₅CL +NaOH           C₂H₅OH +NaCL

Хлор     натрий гидроксиді      этанол     натрий хлориді

ІІ. Айырылу  ыдырау  реакциясы :

А) Егер гологеналкилдің құрамында  галогеннің  бір  атомы болса,  алкен  түзіледі                     _спирт

H₃C-CH₂ CL+NaOН          H₂C = CH₂+NaCL+H₂O

хлорэтан                               этилен

ә) Егер  сілтінің  спирттегі ертіндісімен диагологентуындылар  әрекеттесе,  ацетилин қатарындағы  көмірсутектер  түзіледі:

_спирт

CHCL₂ – CH_{3 +}2KOН          HC≡CH+2KCL+2H₂О

1,1 дихлорэтан

ІІІ. Вюрц  реакциясы:

_t

2CH₃CL+2 Na           C₂H₆+2NaCL

Хлорметан                 этан

 ІҮ. Галогеналкандар  металдармен  әрекеттесіп,  циклоалкандар  түзеді:

       _{1        2            3         4}

CH₂-CH₂-CH₂-CH₂ +Zn           H₂C-CH₂ + ZnCL₂

           CL                     CL                  H₂C-   CH₂

                 1,4 дихлорбутан                     мырыш   циклобутан    мырыш  хлориді

«Артықпын  мен»

А) CH₄, C₄H₁₀, CH₃I, C₂H₆

Ә) C₂H₄,   C₃H₇Br, C₅H₁₀,C₇H₁₄

В) C₂H₂,C₃H₄,   C₂H₂CL₂ ,  C₄H₆

Есептер

7. Массасы 101 г хлорметан алу үшін метанның қандай  массасы  мен  көлемі қажет болатындығын  есептеңдер

8.Тоңазытқыш  қондырғыларда  салқындатқыш ретінде  сұйық  күйге  оңай  айналатын газ  тәрізді  зат – фреон-12 (дифтордихлорметан)  жиі қолданылады. Осы заттың ауамен және  көмірқышқыл газымен  салыстырғандағы  тығыздығын  табыңдар.

(4,2; 2,75.)

9. Төртхлорлы көміртек буының тығыздығы, ауаның тығыздығынан неше есе ауыр екенін есептеп табыңдар. Бұл заттың өрт сөндіру үшін қолданылатынын қалай түсіндіресіңдер?

(5,3)

11. Құрамындағы көміртектің массалық үлесі-51,89%, сутектің массалық үлесі -9,73%, хлордың массалық үлесі -38,38% болатын, сутек бойынша  буының  тығыздығы 46-ға тең қосылыстың формуласын  есептеп шығарыңдар.

(C₄H₉ CI)

Мына  заттардың  шар өзекті модельдерін  жасаңдар

а) хлороформаның;

ә) дихлорэтанның;

б) дифтордихлорметанның;

Үйге тапсырма 

• 6.2. Көмірсутектердің галогентуындыларының қасиеттері.

1. Тапсырма №10 есеп:  Монохлорметан, дихлорметан, трихлорметан және тертахлорметандардың  құрамындағы  көміртектің  массалық  үлестерін  табыңдар.  Салыстырмалы молекулалық  массалары мен  көміртектің  массалық  үлестерінің  арасындағы  байланысты  бейнелейтін  график  сызыңдар.
2. Тапсырма. Көмірсутектердің галогентуындыларының   пайдасы мен зиянын зерттеу.