Карбанилді қосылыстар Альдегидтер; . Альдегидтердің қасиеттері

Негізгі бөлім

І топқа

1. Фенолдар дегеніміз не:

2. Бір атомды фенолды басқаша қалай атайды;

3. 1,4 дигидроксибензолдың кездисоқ (басқаша ) атауы қалай;

4. Фенолдың азот қышықылымен әрекеттесуі барысында түзілетін сары түсті қопарылғыш заттың атауы қалай;

5. Фенил радикалының формуласы қандай;

ІІ топқа

1. Фенолдардың құрамында қандай функционалдық топ болады;

2. Фенолдың физикалық қасиеттерін ата;

3. Изопропил бензолдан бензолды алу қандай әдіс арқылы жүреді;

4. 1,2 дигидроксибензолдың кездисоқ (басқаша ) атау;

5. Фенолды өндірісте неден алады;

ІІ.. Фенолдың алынуы мен химялық қасиеттерін жазыңыз

Жаңа сабақ: 9. Карбонилді қосылыстар. Интерактивтік тақтадан слайд арқылы тараудың кіріспесін түсіндірді.

Альдегид пен кетон құрамында  С=O карбонил тобы болады. Оларды кейде оксоқосылыстар деп атайды.  Альдегидтерде карбонил тобы бір радикалмен және сутек атомымен байланысқан. Кетондарда карбонил тобы екі  радикалмен  байланысқан.

9.1. Альдегидтер мен кетондар . Жаңа тақырыпты 2 топқа өз беттерімен оқуға береді:

І топ. Анықтамасы,жіктелуі, атаулары мен изомериясы

ІІ топ.    Құрылысы, алу жолдары

Берілген тақырыпшалар бойынша слайд әзірлеп, оны флеш картаға көшіріп интербелсенді тақтада қорғау керек екендігі түсіндіріледі.

9.2 Альдегидтердің қасиеттері

Физикалық  қасиеттері: Құмырсқа альдегиді – өткір иісті газ,  сірке альдегидінен бастап келесі мүшелері  — сұйық, ал жоғарғылары  — қатты заттар. Молекулалық массасы өскен сайын  балқу және қайнау температурасы артады.  Барлық альдегидтер  органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Алғашқы мүшелері суда жақсы ериді.

Химиялық  қасиеттерін түсіндіре отырып, тән реакция атауларын ғана жазды:

1. Қосылу реакциясы
2. Тотығу реакциялары;
3. Орынбасу реакциясы;
4. Полимерлену реакциясы;
5. Поликонденсация реакциясы:

Зертханалық тәжірибе : Әр топқа альдегидтерге тән сапалық реакцияларды бөліп беріп, арнайы электронды оқулықтан орындауға әрбір топтан бір-бір оқушыдан және олардың химиялық теңдеулерін жазуға бір-бір оқушыдан тақтаға шығарды.

І топқа: Сірке альдегидінің күміс оксидінің аммиактағы ертіндісімен әрекеттесуі

ІІ топқа: Сірке альдегидінің мыс (ІІ) гидроксидімен әрекеттесуі

Интербелсенді тақтадан альдегидтер химялық қасиеттері мен алыну теңдеулеріне сәйкестендіру тапсырмасы берілді

Альдегидтердің жеке өкілдері мен қолданылуын І топқа метаналь, ІІ топқа этаналь бөліп берілді. Төмендегідей кестеге толтырып орындау керек, ол үшін алдын-ала дайындалған арнайы фостер қағаздары мен бояулар таратылды.

Сабақты бекіту мақсатында Альдегидтермен фенолдардың ұқсастықтары мен айырмашылықтар Венн диаграмасына жазу үшін әр топтан оқушылар ортаға шақырылды.

Жаттығулар орындау мақсатында әр топқа бір-бір есептен берілді.

І топ. Практикалық өнімі 40 пайыз болса, 25г формальдегид алу үшін қанша граммметанол жұмсау керек ;                     (10,7г)

ІІ топ. Құмырсқа альдегидінкүміс оксидімен тотықсыздандырғанда, 2г күміс  түзіледі.  Альдегидтің қандай массасы тотыққан ;    (0,28г)

Бекіту сұрақтары қойылды.

Бірінші теңдеуді Айсұлу орындаса (Ітоп) C₆H₅Cl+NaOH→C₆H₅OH+NaCl

Екінші теңдеуге Аймекен шықты, Аймекен біраз қателесіп, топ мүшелері көмекке келді (ІІ топ) C₆H₅CH(CH₃)₂+O₂→ C₆H₅OH+CH₃COCH₃

Белсенді металдармен әрекеттесуін Альбина жазып берді (Ітоп)

2C₆H₅OH+2Na→ 2C₆H₅ONa +H₂

Сілтімен әрекеттесуін Ақбаян жазып берді (ІІтоп)

C₆H₅OH+NaОН→ C₆H₅ONa +H₂О Барлық оқушыларда реакциялардың жүру барысын ауызша түсіндіріп өтті.

Тақырыпты дәптерлеріне жазып, мұғалімнің түсіндіруін мұқият тыңдай отырып дәптерлеріне кқшіреді.

Тақырыпты жазып алып, альдегидтердің физикалық қасиеттерін мұқият тыңдады.

Кітаппен салыстыра отырып, дәптерлеріне жазып алды.

І топтан Альбина шығып күміс айна реакциясын орындап, жүру барысын түсындіріп өтті. Гүлназ химиялық теңдеуін жазып берді. (Ітоп)

CH₃COH+Ag₂O→CH₃COOH+2Ag

Фариза мыс гидроксидімен сапалық реакциясын орындап, Аймекен химиялық теңдеуін жазып, жүру барысын түсіндіріп өтті.

CH₃COH+2Cu(OH)₂→CH₃COOH+2CuOH       Cu₂O

H₂O

Химиялық қасиеттері мен алыну теңдеулерін сәйкестендіріп, тақтадан дұрыс жауаппен салыстырды, Топ басшылары бағалау парақтарына сәйкес тәжірибе жасаған, реакция теңдеулерін жазған, сұрақтарған жауап берген және өз бетімен жұмыстануларына байланысты топ мүшелерін бағалап отырды.

Берілген тапсырманы оқи отырып, топпен ақылдаса келе постер қағазға тиісті мәліметтерді жазып, топпен қорғады.

Әр топтан екі-екі оқушыдан келіп Венн диаграммасына маркерлермен бүгінгі тақырыптан түйгендерін жазып өтті

Есептерді жекелей орындап, топта өзара талқылады, қате жіберген және орындай алмаған оқушылар түзетулер және көшіру жұмыстарын орындады. Топ басшылары топ мүшелерін сәйкесінше бағалап шықты.

Бекіту сұрақтарына оқушылар жақсы жауап берді, өз ойларын айтып, өмірмен байланыстырды.

Сабақтан алған әсерлері бойынша рефлекция беру үшін топ басшыларына сөз беріледі. Үйге тапсырма береді.

Бағалауға нұсқау беру, көшбасшыларға бағалауға коментерий бергізу, рефлексия парағын тарату, оқушылармен қоштасу, рефлекция барысында жекеленген оқушыларға сөз берілді. Үйге тапсырма беріп, оқушылармен қоштасып, сабақты аяқтады.

Дәптерлеріне үй тапсырмасын жазып алады. Сабақта пайдаланылған құралдарды, парақшаларды жинастырады. Мұғаліммен қоштасады..