Жаяу Мұса. «Ақсиса»әні

Сабақтың  тақырыбы:  Жаяу Мұса. «Ақсиса»әні                                 

                                                 Сабақтың  мақсаты: 

Білімділік  мәні :   Әнші  композитордың  шығармашылығына тоқталу , таныстыру,

                                        таныту, жан – жақты  білімдерін  арттыр

Дамытушылығы:   Жас  өспірімдердің    музыкаға,  әнге деген ,сүйіспеншілігін,

                                      ықыласын  дамыту.                                                

Тәрбиелік  мәні :    Халық  композиторларының  музыкалық 

                                      шығармалары  арқылы халықтың салт- дәстүрін,  тәрбиесін балаға бере білу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың  әдісі:     Жаңа  сабақ түсіндіру , әңгімелеу,  музыка тыңдау,шығармашылыққа  баулу .

Пәнаралық  байланысы:   Музыка әдебиеті , тарих.                                   

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі:  Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.

Үй тапсырмасын сұрау:  Сұлу сазды Гәкку.

Жаңа сабақты түсіндіру : Жаяу Мұса. «Ақсиса»әні                                 

Қорытындылау.

Үйге тапсырма.

                                                         Сабақтың  барысы:

Жаяу Мұса. «Ақсиса»әні                                 

Байжанұлы Жаяу Мұса (1835—1929) — қазақ халқының әйгілі әнші—сазгері, ақыны. Туған жері — Павлодар облысыныңБаянауыл ауданындағыЖасыбай көлінің жағасы, Ақшоқы алқабы. Шыққан тегі — Орта жүз, Арғын ішіндегі Сүйіндік руы.Алғаш ауыл молдасынан оқып, сауат ашады. Оң-солын тани келе өнер-білім қуып, Қызылжар, Омбы қалаларына келеді. Омбыдағы орыс мектебінде оқиды, қала өнерпаздарымен араласып, домбыра, сырнай, скрипка аспаптарын тартуды меңгереді, өзінің сезім-күйін әнге қосуға машықтанады, музыкалық әдеби кештерге араласады. Бойындағы өнерін жұрт алдында көрсете бастайды.Қалада өткерген жылдарында Жаяу Мұса сол кездің саяси-әлеуметтік өмірін тереңірек танып, туған елінің бодандықтағы мүшкіл халіне ой зерделетіп, санасы толысқан шағында елге оралады. Ел ішіндегі әлеуметтік әділетсіздіктер мен сыртқы өктемдікті жай ғана бақылаушы болып қана қалмайды, өзінің ұстанымын тиісті жерінде өнерімен де, іс-әрекетімен де көрсетіп отырады. «Ақ сиса» сияқты әлеуметтік теңсіздікті әшкерелеген әндері ел ішіне тарай бастайды.Ақыры Жаяу Мұсаға «Патша саясатына наразы адам» деген айып тағылып, Тобылға жер аударылады. Тобыл түрмесінде ол генерал-губернаторға хат жазып, әскер қатарына сұранады. Мұсаның өтініші қабылданады. Осылайша, оның әскер қатарындағы әр қиырды шарлаған күрделі өмірі басталады. Тобыл, Орынбор, Қазан, Новгород, Мәскеу, Владимир, Петербор қалаларында, Полония, Литуания жерінде болады.Кейін Қоқан хандығының саясатына қарсы жұмсалған полковник М.Черняевтің әскерінің құрамында Алатау, Әулиеата, Шымкент жорығына қатысады. Осы жорықта Ресей әскерінің зорлықшыл әрекеттерін көзімен көрген Жаяу Мұса қатты налиды, ән-жырына қосады.Алыста жүріп, туған жерін сағынып «Сүйіндік» әнін шығарады. «Толғау», «Арап ұрыға», «Бозторғай», «Хаулау»әндеріне өмірден көрген сондай қиындық қиянаттар арқау болады.Өмірдің көп тауқыметін бастан өткеріп, еліне оралған Жаяу Мұса әлеуметтік-саяси теңсіздікке арналған әндер шығаруды одан әрі жалғастырады. Ақмола уезіне қарасты Құлбай деген байдың немере қызы Сапармен көңіл жарастырып, ұрпақ құрып, саясатшылықпен айналысады.Жаяу Мұса қазақтың ән өнерін мазмұн, түр жағынан байытып, шығармашылық жаңалықтар енгізіп, әуен сазын жаңа биіктерге көтерген аса дарынды композитор. Ол өз шығармаларында қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, өз заманының арман-аңсарын әнмен бедерлей білді. Оның әлеуметтік көзқарастары, азаматтық ұстанымдары сол кездің демократтық-ағартушылық озық идеяларымен астасып жатты.^[1][2]

Музыкалық  шығарманы  тыңдау: Манарбек Ержановтың орындауындағы  «Ақсиса»әні.

Жаяу Мұса әндерін күні бүгінге дейін халық сүйіп тыңдайды. Оның алуан нақысты асқақ әндері Қазақстан композиторларының көптеген шығармаларына арқау болған. Мұса атақты «Ақ сиса» әнін шығарған:

Ақ сиса, қызыл сиса, сиса-сиса,

Қалмайды кімдер жаяу зорлық қылса.

Шорманның Мұстафасы атымды алып,

Атандым сол себепті «Жаяу Мұса».

Жаныма батқандықтан ашынамын,

Мен неге жаяумын деп басыламын?

Малым жоқ Шорман айдап алатұғын,

Қылығын Мұстафаның паш қыламын!

 Музыка тыңдау ережелері:

*    Музыканы ден қойып тыңда

*    Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.    

Қорытындылау :

«Гәкку»әнін Үкілі Ыбырай Кімге арнап шығарды?

“Гәккуді” бірінші рет орындап, КСРО халық әртісі атанған әнші?

Жаяу Мұсаға патша заманында  қандай айып таққан?

Үйге  тапсырма:

* Жаяу Мұса. «Ақсиса»әні.                               

Бағалау: